Τι αλλάζει από τις 3 Ιουλίου για τα πλαστικά μίας χρήσης

Δημοσιεύτηκε στις 23 Ιουνίου 2021

Τέρμα στη χρήση μιας σειράς προϊόντων, των λεγόμενων πλαστικών μιας χρήσης, βάζει ευρωπαϊκή οδηγία και πλέον από 3 Ιουλίου οι χώρες στην ΕΕ πρέπει να συμμορφωθούν και θα πρέπει οι προμηθευτές να προσφέρουν στους καταναλωτές υποκατάστατα για τα πλαστικά καλαμάκια, τις μπατονέτες και τα πλαστικά μαχαιροπήρουνα και άλλα προϊόντα που περιλαμβάνονται στην οδηγία. Και οι ίδιοι οι καταναλωτές θα πρέπει να αναζητήσουν άλλες λύσεις, φιλικές προς το περιβάλλον κάνοντας πράξη την επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και μείωση αποβλήτων.

Το ΚΥΠΕ συνομίλησε με την λειτουργό περιβάλλοντος στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Ναταλία Γεωργίου-Τσιάκαλου αναζητώντας απαντήσεις για το τι αλλάζει στη ζωή μας, πως πρέπει να συμπεριφερθούν οι επιχειρήσεις, τις εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού και τι συμβαίνει σε περίπτωση που ένα κράτος μέλος δεν συμμορφωθεί.

‘Όπως ανέφερε στο ΚΥΠΕ η κ. Γεωργίου, απαγορεύεται η διάθεση στην αγορά των μπατονέτων (με εξαίρεση αυτές που εμπίπτουν στον ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό), των μαχαιροπήρουνων (πιρούνια, μαχαίρια, κουτάλια, chopsticks), των πιάτων, των καλαμακιών, των αναδευτήρων ποτών,των sticks για μπαλόνια (εκτός από μπαλόνια για βιομηχανικές ή επαγγελματικές χρήσεις και εφαρμογές που δεν διανέμονται στους καταναλωτές συμπεριλαμβανομένων και των μηχανισμών τους)  και των περιεκτών τροφίμων από διογκωμένο πολυστυρένιο με ή χωρίς κάλυμμα εντός των οποίων τοποθετούνται τρόφιμα που προορίζονται  για άμεση κατανάλωση εντός και εκτός του καταστήματος, που συνήθως καταναλώνονται από το δοχείο και που είναι έτοιμα για κατανάλωση χωρίς περαιτέρω προετοιμασία π.χ. Μαγείρεμα,βράσιμο, ζέσταμα.

Επίσης απαγορεύονται οι περιεκτές ποτών από διογκωμένο πολυστυρένιο και τα καπάκια και τα καλύμματα τους, τα κυπελλάκια από διογκωμένο πολυστυρένιο και τα καπάκια και τα καλύμματα τους και όλα τα προϊόντα από οξοδιασπώμενη πλαστική ύλη (είτε αυτά είναι μιας χρήσης, είτε όχι). 

Εξήγησε παράλληλα ότι από τις 3 Ιουλίου, η διάθεση μιας σειράς προϊόντων θα πρέπει να πραγματοποιείται με την ενσωμάτωση συγκεκριμένης σήμανσης, σύμφωνα με κανονισμό. Αυτά τα προϊόντα είναι σερβιέτες υγιεινής, ταμπόν και εφαρμογείς ταμπόν, υγρά μαντηλάκια (δηλ. προδιαβρεγμένα μαντηλάκια προσωπικής υγιεινής και οικιακής χρήσης), προϊόντα καπνού με φίλτρο και φίλτρα που κυκλοφορούν στο εμπόριο για χρήση σε συνδυασμό με προϊόντα καπνού και κυπελλάκια ποτών.

«Δίνεται η δυνατότητα η σήμανση να τοποθετείται σε μορφή αυτοκόλλητου, έως τις 4/7/2022. Από την ημερομηνία αυτή κι έπειτα, η σήμανση θα πρέπει να τυπώνεται, είτε στη συσκευασία του προϊόντος, είτε στο προϊόν, ανάλογα με το τι προνοεί ο εν λόγω Κανονισμός», ανέφερε στο ΚΥΠΕ η κ. Γεωργίου.

Τι γίνεται όμως με τις ποσότητες που ήδη έχουν τα καταστήματα;

Με βάση τον κανονισμό τα καταστήματα μπορούν να συνεχίσουν να πωλούν ή να χρησιμοποιούν τις ποσότητες που έχουν, εφόσον τις έχουν προμηθευτεί από τον εισαγωγέα/κατασκευαστή πριν από τις 3/7/2021. Εξήγησε ότι η απαγόρευση, ως αναφέρεται στην Οδηγία, αφορά τη διάθεση τους στην αγορά και η διάθεση στην αγορά πραγματοποιείται είτε από τον κατασκευαστή, είτε από τον εισαγωγέα, έτσι αυτοί καθίστανται οι μόνοι οικονομικοί φορείς που διαθέτουν προϊόντα στην αγορά.

«Οποιαδήποτε μεταγενέστερη ενέργεια, π.χ. από διανομέα σε διανομέα ή από διανομέα σε τελικό χρήστη, ονομάζεται διαθεσιμότητα και όχι διάθεση. Η διάθεση στην αγορά προϋποθέτει την ύπαρξη προσφοράς ή συμφωνίας μεταξύ δυο ή περισσότερων νομικών ή φυσικών προσώπων για τη μεταβίβαση της κυριότητας, της κατοχής ή κάθε άλλου δικαιώματος που αφορά το συγκεκριμένο προϊόν μετά το στάδιο της κατασκευής, δηλαδή η προσφορά ή συμφωνία που συνάπτεται πριν από την ολοκλήρωση του σταδίου κατασκευής, δεν μπορεί να θεωρηθεί διάθεση στην αγορά», ανέφερε.

Εξήγησε ότι για τη μεταβίβαση δεν απαιτείται η φυσική παράδοση του προϊόντος και ένα προϊόν διατίθεται στην αγορά, όταν διατίθεται για διανομή, κατανάλωση ή χρήση υπό μορφή εμπορικής δραστηριότητας, δηλαδή είτε επί πληρωμή, είτε δωρεάν. Πρόσθεσε ότι προσφορά ή συμφωνία που συνάπτεται πριν από την ολοκλήρωση του σταδίου κατασκευής, δεν μπορεί να θεωρηθεί διάθεση στην αγορά.

Η κ. Γεωργίου εξήγησε περαιτέρω ότι όταν τα προϊόντα είναι κατασκευασμένα και ο εισαγωγέας τα έχει διαθέσει στην αγορά πριν από τις 3/7/2021, μέσω, για παράδειγμα, διαφημιστικού φυλλαδίου ή της ιστοσελίδας του με συγκεκριμένη τιμή πώλησης, είτε με διαφημιστικές καμπάνιες, μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με πρόσκληση για αγορά, πληροφορίες σε αγοραστές και διανομείς σχετικά με τα διαθέσιμα προϊόντα και την τιμή τους, ή άλλη πρόταση για πώληση προϊόντος το οποίο έχει ήδη κατασκευαστεί, τότε θεωρείται ότι τα έχει διαθέσει στην αγορά και μπορεί να τα προμηθεύσει στους πελάτες του και μετά τις 3/7/2021.

«Η διαθεσιμότητα των προϊόντων αυτών, δηλαδή το στάδιο μετά τη διάθεση τους στην αγορά, π.χ. από διανομέα σε διανομέα, από διανομέα σε χρήστη κλπ, όπως εξηγήθηκε παραπάνω, δεν αναμένεται να απαγορευτεί πριν από το τέλος του 2021, όπου και θα επανεξεταστεί», ανέφερε.

Καθίσταται δηλαδή σαφές ότι οι καταναλωτές που έχουν ήδη αγοράσει αυτά τα είδη ή τα καφέ/εστιατόρια εφόσον τα έχουν προμηθευτεί από τον κατασκευαστή/εισαγωγέα πριν από τις 3/7/2021 μπορούν να συνεχίσουν τη χρήση τους.

Η κ. Γεωργίου εξήγησε στο ΚΥΠΕ ότι σύμφωνα με την Οδηγία και τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ, ως εναλλακτικές λύσεις μπορούν να χρησιμοποιούνται όλα τα επαναχρησιμοποιήσιμα είδη, είτε είναι από πλαστικό, μέταλλο, κεραμικό κλπ, δηλαδή τα είδη πολλαπλών χρήσεων. Παράλληλα μπορούν να χρησιμοποιούνται προϊόντα τα οποία είναι κατασκευασμένα από φυσικά πολυμερή και που δεν έχουν τροποποιηθεί χημικώς και μία τέτοια εναλλακτική είναι το χαρτί, χωρίς πλαστική επίστρωση/επένδυση.

Σχετικοί ορισμοί δίνονται στις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=uriserv%3AOJ.C_.2021.216.01.0001.01.ELL&toc=OJ%3AC%3A2021%3A216%3ATOC).

Σε σχέση με το ποιες ποινές προβλέπονται σε περίπτωση που η Κύπρος δεν συμμορφωθεί η κ. Γεωργίου διευκρίνισε ότι η διαδικασία εναρμόνισης της Κύπρου με το ευρωπαϊκό δίκαιο, βρίσκεται στο τελικό στάδιο της και ότι το Προσχέδιο του κανονισμού είχε σταλεί στη Νομική Υπηρεσία το Δεκέμβριο του 2020.

«Εντός των ημερών ολοκληρώνεται ο νομοτεχνικός έλεγχος από τη Νομική Υπηρεσία και θα σταλεί άμεσα για ψήφιση του. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης ενός Κράτους Μέλους με το δίκαιο της ΕΕ, υπάρχει συγκεκριμένη διαδικασία η οποία ακολουθείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία περιλαμβάνει συγκεκριμένα στάδια, παρέχοντας παράλληλα και συγκεκριμένο χρονικό περιθώριο ανταπόκρισης του κράτους σε κάθε ένα από αυτά. Η επιβολή οικονομικών κυρώσεων σε ένα κράτος αποτελεί το τελευταίο στάδιο στην όλη διαδικασία και εφόσον δεν έχει συμμορφωθεί σε κανένα από τα προηγούμενα στάδια της διαδικασίας», εξήγησε.

Σημείωσε περαιτέρω ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καθήκον να μεριμνά ώστε όλες οι χώρες-μέλη να εφαρμόζουν σωστά τη νομοθεσία και εντοπίζει πιθανές παραβιάσεις του δικαίου της ΕΕ με βάση δικές της διαδικασίες.

Σε σχέση με την ενημέρωση εταιρειών και καταναλωτών και εκστρατείες ευαισθητοποίησης η κ. Γεωργίου ανέφερε ότι ήδη το Τμήμα Περιβάλλοντος έχει ξεκινήσει την ενημέρωση των επιχειρήσεων και της βιομηχανίας, ως οι άμεσα επηρεαζόμενοι από την εφαρμογή της Οδηγίας, με διάφορες, εξ αποστάσεως, λόγω των συνθηκών της πανδημίας του covid-19, ημερίδες και παρουσιάσεις, σε συνεργασία με οργανωμένα σύνολα, όπως για παράδειγμα με την ΟΕΒ και το ΚΕΒΕ , με άλλους μη κυβερνητικούς οργανισμούς και φορείς, καθώς και ενημερώσεις άλλων ενδιαφερόμενων μερών (π.χ. σε συνεργασία με το Υφυπουργείο Τουρισμού), τόσο σε οργανωμένα σύνολα, όσο και κατ’ ιδίαν, είτε μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων, επιστολών, καθώς και δια τηλεφώνου.

«Το Τμήμα μας έχει αποστείλει ενημερωτικά άρθρα, στο περιοδικό Αγρότης του Υπουργείου Γεωργίας και στον Τύπο, καθώς έχει απαντήσει σε ερωτήματα που τέθηκαν από διάφορους φορείς συμπεριλαμβανομένων και των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Παράλληλα σημειώνεται ότι έχει εκδοθεί σχετικό ενημερωτικό έντυπο και σελιδοδείκτης, τα οποία έχουν σταλεί στο Υπουργείο Παιδείας και έχουν ήδη διανεμηθεί στα σχολεία όλων των βαθμίδων», ανέφερε.

Περαιτέρω είπε ότι στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων από τις 21/11/2020 έως τις 29/11/2020, το Τμήμα Περιβάλλοντος πραγματοποίησε τέσσερις δράσεις στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν και η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού, τόσο για τη μείωση χρήσης των πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης, όσο και άλλων ρευμάτων αποβλήτων (Τέλος στα πλαστικά ποτήρια μιας χρήσης, μαγειρεύω και δεν πετώ κλπ), και ετοίμασε και φιλμάκι το οποίο προβλήθηκε στα ΜΜΕ και στα ΜΚΔ και αφίσες.

Σχετικός Οδηγός Διευκρινήσεων, «Ερωτήσεις και Απαντήσεις Σχετικά με την Οδηγία για τα Πλαστικά μίας Χρήσης» έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Τμήματος Περιβάλλοντος.

Η κ. Γεωργίου είπε ότι έχει ενημερωθεί η Αρμόδια Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων σχετικά με τις πρόνοιες της Οδηγίας και ότι το Τμήμα Περιβάλλοντος προωθεί γενικότερα τη χρήση φιλικότερων προϊόντων στο περιβάλλον μέσω των Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων. Επίσης έχει εκδώσει και εσωτερική εγκύκλιο από το Σεπτέμβριο του 2019, μέσω της οποίας ζητείται η χρήση εναλλακτικών λύσεων έναντι των πλαστικών μιας χρήσης σε διάφορες εκδηλώσεις που απαιτείται η χρήση υπηρεσιών σίτισης (λόγω της πανδημίας του covid-19, αυτές περιορίστηκαν), καθώς και τη χρήση βιολογικών τροφίμων.

Σημειώνεται ακόμα ότι στο πλαίσιο των εκδηλώσεων, βραβείων, εκστρατειών και διαγωνισμών που είχαν πραγματοποιηθεί το 2018 και 2019, ετοιμάστηκαν και διανεμήθηκαν αναμνηστικά δωράκια (τόσο σε σχολικές μονάδες, όσο και σε άλλους συμμετέχοντες και το κοινό) τα οποία αποτελούνταν από επαναχρησιμοποιήσιμα (μεταλλικά) καλαμάκια, επαναχρησιμοποιήσιμα ποτηράκια, καθώς και επαναχρησιμοποιήσιμες τσάντες μεταφοράς.

Σε σχέση με την ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση και τα δεδομένα για την Κύπρο η κ. Γεωργίου είπε ότι η

Οδηγία για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας ορίζει ποσοτικούς στόχους για συνολική ανακύκλωση 55-80% και για ανάκτηση ή αποτέφρωση σε εγκαταστάσεις αποτέφρωσης αποβλήτων με ανάκτηση ενέργειας 60% για το 2012, καθώς επίσης και για το κάθε υλικό ορίζεται ανακύκλωση που ανέρχεται για το πλαστικό 22,5% λαμβάνοντας υπόψη υλικά που ανακυκλώνονται εκ νέου σε πλαστικά.

«Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση που στάληκε στην Eurostat για το 2017, η ανακύκλωση του πλαστικού συσκευασίας ανέρχεται στο 54,3%, έχοντας επιτύχει τον ποσοτικό στόχο που έχει τεθεί στην Οδηγία. Για την Οδηγία Πλαίσιο για τα απόβλητα δεν ορίζεται συγκεκριμένος στόχος για το πλαστικό, αλλά στόχος για την προετοιμασία για την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των δημοτικών αποβλήτων, στο 55% ως προς το συνολικό βάρος μέχρι το 2025. Για το 2018, η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση στο σύνολο των δημοτικών αποβλήτων ανέρχεται στο 16,7%», ανέφερε στο ΚΥΠΕ η κ. Γεωργίου.

Αναφορικά με την χρήση της πλαστικής σακούλας και το επίπεδο συμμόρφωσης ανέφερε ότι με την εφαρμογή του μέτρου χρέωσης της πλαστικής σακούλας στα σημεία πώλησης από την 1/7/2018, θα πρέπει να σημειωθεί η συμμόρφωση του κόσμου με την σχετική νομοθεσία και η θετική του ανταπόκριση για χρήση επαναχρησιμοποιήσιμων σακούλων.

«Συγκεκριμένα για το 2019 σε σχέση με το 2017 που δεν εφαρμοζόταν το μέτρο, υπάρχει σημαντική μείωση στο 50% στις λεπτές πλαστικές σακούλες που τοποθετούνται στην αγορά προς πώληση σύμφωνα με δεδομένα που συλλέχθηκαν από τις εισαγωγικές/κατασκευαστικές εταιρείες και μείωση στην χρήση σακούλων στο 85% στα σημεία πώλησης σύμφωνα με δεδομένα που συλλέχθηκαν από τους πωλητές των σακούλων» ανέφερε.

Σε σχέση με το πράσινο ταμείο που συστάθηκε για τα έσοδα από την πώληση σακούλων και τις δράσεις που οργανώθηκαν με χρήση αυτού του ποσού η κ. Γεωργίου είπε ότι προς το παρόν τα χρήματα παραμένουν στους πωλητές προϊόντων, όμως σημαντικός αριθμός πωλητών προϊόντων (κυρίως υπεραγορές) έχουν προβεί σε δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης χρησιμοποιώντας τα χρήματα αυτά.

«Λόγω των διαφόρων θεμάτων που έχουν προκύψει με τη δημιουργία πράσινου ταμείου και το μηχανισμό χρέωσης και συλλογής των χρημάτων αυτών, μελετάται πρόταση για πλήρη απαγόρευση της χρήσης πλαστικής σακούλας μεταφοράς με τροποποίηση της σχετικής νομοθεσίας», εξήγησε.

Πηγή: ΚΥΠΕ