Οι εκκλησίες της Παναγίας που γιορτάζουν στις 8 Σεπτεμβρίου

Δημοσιεύτηκε στις 07 Σεπτεμβρίου 2023

Η “Παναγία”, η οποία συχνά αναφέρεται με το πραγματικό της όνομα Μαρία αλλά και ως Παρθένος Μαρία και Θεοτόκος, καταγόταν από τη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας και σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη είναι η μητέρα του Ιησού Χριστού.

Αμέτρητα είναι τα ονόματα, ή "Θεοτοκωνύμια" όπως λέγονται, που έχει δώσει ο λαός στην Παναγία. Μέχρι στιγμής υπολογίζεται πως ξεπερνούν τα 500 σε ολόκληρο τον κυπριακό και ελλαδικό χώρο. Άλλα βγαλμένα από ύμνους, άλλα από τον τόπο που βρίσκεται κάποιος Ναός ή Μοναστήρι κι άλλα εξαιτίας του τρόπου που έχει αγιογραφηθεί. Η ονοματοδοσία γίνεται συνήθως ανάλογα με τον τόπο ή τον τρόπο που έχει γίνει η εικονογράφηση. Μητέρα, προστάτιδα, τιμώμενη, ιερό πρόσωπο. Η Παναγία κατέχει πρωταρχική θέση στην τιμή και στον σεβασμό των χριστιανών σε κάθε γωνιά της Ελλάδας και της Κύπρου. Της έχουν αφιερώσει μεγαλοπρεπείς εκκλησίες και ταπεινά ξωκλήσια. Την αποκαλούν Θεοτόκο, αλλά της έχουν δώσει και πολυάριθμα προσωνύμια. Σε κάθε γωνιά της Κύπρου, είτε στα ορεινά είτε παραθαλάσσια, στην κατεχόμενη αλλά και ελεύθερη Κύπρο απαντώνται εφευρετικά και παράξενα ονόματα της Παναγίας.

Στην Κύπρο υπάρχουν πολλές εκκλησίες αφιερωμένες στη Μεγαλόχαρη με σχεδόν άγνωστες ονομασίες για τους περισσότερους από εμάς. Κάποιες από αυτές γιορτάζουν τη Γέννηση της Θεοτόκου στις 8 Σεπτεμβρίου.

Παναγία Χρυσελεούσα
Ο ναός της Παναγίας της Χρυσελεούσας κτίστηκε στα κατάλοιπα μιας παλαιότερης εκκλησίας του 12ου – 13ου αιώνα. Ο νέος ναός οικοδομήθηκε, σύμφωνα και με επιγραφή που βρίσκεται στη βόρεια είσοδο του ναού, την περίοδο 1756-1821, από τον εθνομάρτυρα Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Κυπριανό. Μετά το μαρτυρικό θάνατο του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, ο ναός υπέστη λεηλασίες από τους Τούρκους, για να αποκατασταθεί στα χρόνια της αρχιεπισκοπίας του Κυρίλλου Α’ (1849-54). Ενώ αρχικά ο ναός ήταν μονόκλιτος , το 1952 επεκτάθηκε σε τρίκλιτο για να μπορεί να χωρέσει περισσότερους πιστούς. Από το εσωτερικό της εκκλησίας ξεχωρίζουν το ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο και ο γυναικωνίτης, έργα των φημισμένων ξυλουργών Ταλιαδώρων, οι οποίοι ήρθαν στην Κύπρο γύρω στο 1910, για να αναλάβουν το συγκεκριμένο έργο. Ο Ιερός Ναός της Παναγίας Χρυσελεούσης συναποτελεί μια ενιαία ενορία με τον Ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας. Πανηγυρίζει την ημέρα εορτής των Γενεθλίων της Θεοτόκου, στις 8 Σεπτεμβρίου.

Παναγία Γαλαταριά ή αλλιώς Γαλακτοτροφούσα
Στην επαρχία Πάφου βρίσκεται και το χωριουδάκι της Γαλαταριάς. Το όνομα του χωριού οφείλεται στον ναό του χωριού που είναι αφιερωμένος στην Παναγία την Γαλακτοτροφούσα. Στην κυπριακή διάλεκτο λέγεται Γαλαταριά. Η Παναγία στην εικόνα Της, αυτήν της γαλακτοτροφούσας παρουσιάζεται να θηλάζει τον Χριστό. Κατά μαρτυρία του Χ.Α., φοιτητή θεολογίας στην Αθήνα και καταγομένου από το χωριό, ο σημερινός ναός της Γαλαταριάς ή Γαλακτοτροφούσας κτίστηκε πριν από πενήντα περίπου χρόνια. Στην θέση του βρισκόταν αρχαίος ναός της Παναγίας ο οποίος πλήγηκε από κεραυνό. Η ζημιά δεν ήταν πολύ σοβαρή αλλά εντούτοις θέλησαν οι χωρικοί να τον γκρεμίσουν και να οικοδομήσουν τον σημερινό ναό. Γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.

Παναγία Γλυκιώτισσα
Η ιστορία της μικρής αυτής εκκλησίας ξεκινά χρόνια πριν, κοντά στο ακρογιάλι της Κερύνειας, όπου χτίστηκε το παρεκκλήσι της Παναγίας Γλυκιώτισσας. Η ασυνήθιστη αυτή ονομασία της Παναγίας φαίνεται να συνδέεται άμεσα με την ιστορία των Κερυνειωτών, οι οποίοι την έφεραν μαζί τους, όταν έφθασαν πρόσφυγες στη Λεμεσό. Το εκκλησάκι βρίσκεται σήμερα στην περιοχή της Νέας Εκάλης Λεμεσού, αγναντεύοντας και πάλι θάλασσα. Σε ό,τι αφορά το όνομά του, η παράδοση αναφέρει ότι η Παναγία η Γλυκιώτισσα γλίτωσε κάποτε τους Κερυνειώτες από τη φοβερή ασθένεια της πανώλης (γι’ αυτό και το προσωνύμιο αποδίδεται στο ρήμα «γλιτώνω»). Κάποιοι, βέβαια, υποστηρίζουν πως το όνομα σχετίζεται με το γλυκό νερό αρχαίου πηγαδιού που βρισκόταν εκεί. Το εκκλησάκι που έχτισαν οι Κερυνειώτες πρόσφυγες στη Λεμεσό, εγκαινιάστηκε μετά από μια σημαντική ανακαίνιση το 2014 και γιορτάζει κάθε χρόνο στις 8 Σεπτεμβρίου, όπως γιόρταζε και το εκκλησάκι στην ακτή της Κερύνειας. Το εκκλησάκι αυτό, βέβαια, είναι ιδιαίτερα δημοφιλές καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, ιδίως για τελετές γάμων, χάριν στη μοναδική θέα που απολαμβάνει κανείς από εκεί, αλλά και το ειδυλλιακό περιβάλλον στο διπλανό Εθνικό Δασικό Πάρκο Λεμεσού.

Παναγία του Αρακαπά ή Ιαματική
Στην ανατολική είσοδο της κοινότητας του Αρακαπά στην επαρχία Λεμεσού και δυτικά της μικρής εκκλησίας της Παναγίας βρίσκεται ο μεγάλος ναός της κοινότητας, ο οποίος οικοδομήθηκε, σύμφωνα με επιγραφή που βρίσκεται στη δυτική είσοδο, το 1882. Είναι μονόκλιτος ναός με οξυκόρυφη καμάρα. Θαυμάσια έργα τέχνης είναι τα ξυλόγλυπτα που βρίσκονται στο ναό, το Εικονοστάσι, το Προσκυνητάρι, ο Άμβωνας και ο δεσποτικός θρόνος. Στον ιερό ναό βρίσκεται και η εικόνα της Παναγίας που παριστάνει τη Θεοτόκο σε στάση δέησης και είναι ζωγραφισμένη σε δέρμα ζώου. Η Παναγία η Ιαματική έκανε πολλά θαύματα αλλά και εξακολουθεί να κάνει σε όσους με πίστη επικαλούνται τη βοήθεια και τη μεσιτεία της στον Κύριο. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που καθημερινά επισκέπτονται το ναό της και ιδιαίτερα στις 8 Σεπτέμβρη, μέρα που η εκκλησία μας τιμά το Γενέθλιο της Θεοτόκου και που πανηγυρίζει ο ναός.

Παναγίας Χρυσογεριώτισσας, Γέρι
Η Εκκλησία της Παναγίας της Χρυσογεριώτισσας oρθώνεται επιβλητική στην κορυφή ενός λοφίσκου. Είναι η αρχαιότερη από τις Εκκλησίες του Γερίου και μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα ήταν ο μοναδικός ναός του Δήμου. Η εκκλησία οικοδομήθηκε στα θεμέλια ενός παλαιού βυζαντινού μοναστηριού, αφιερωμένου στην Παναγία Αλύπου. Η παλαιοτερή μορφή της εκκλησίας ανάγεται στο 16ο αιώνα. Η σημερινή μορφή της οφείλεται σε προσθήκες πιθανότατα του 18ου αιώνα, συγκεκριμένα επι Αρχιεπισκόπου Χρυσάνθου στο δυτικό μέρος προστέθηκε γυναικωνίτης. Είναι αξιοσημείωτο πως για την ανέγερση της εκκλησίας χρησιμοποήθηκαν πέτρες από το αρχαίο Μοναστήρι της Παναγίας της Αλύπου, «γι'αυτό και σε ορισμένα σημεία φαίνονται υπολλείματα των τοιχογραφιών». Επιπρόσθετα, από το Μοναστήρι διασώζονται «ερείπια» στο νότιο προαύλιο της εκκλησίας, μια υπόγεια κτιστή στέρνα συλλογής νερού στό βορειοανατολικό άκρο του κτήματος εντός του οποίου βρίσκεται η εκκλησία, καθώς και Ευαγγελιστάριο. Το Ευαγγελιστάριο σήμερα φυλάττεται στη βιβλιοθήκη του Carpentras Γαλλίας.Εκκλησία της Παναγίας της Χρυσογεριώτισσας. Το 2001, το Τμήμα Αρχαιοτήτων της Κυπριακής Δημοκρατίας ανακήρυξε την Εκκλησία ως αρχαίο μνημείο και το 2006 προέβη σε ανακαινιστικά έργα. Μέσα στο τρέχον έτος θα τύχει ανάπλασης και η αυλή. Η Εκκλησία πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου, εορτή των Γενεθλίων της Θεοτόκου.

Παναγία του Άρακα
Σε μικρή απόσταση από τον Αγρό βρίσκεται το χωριό Λαγουδερά. Καύχημα του χωριού η Παναγία του Άρακα, ξωκλήσι σήμερα, αλλά στα Βυζαντινά χρόνια ήταν και αυτό μοναστήρι. Ήταν πανομοιότυπο του Μεγάλου Αγρού. Η επωνυμία Άρακα είναι παραφθορά της λέξης γέρακας δηλ. γεράκι. Λέγεται ότι στην περιοχή που βρίσκεται το εκκλησάκι της Παναγίας έπεσε νεκρό ένα γεράκι. Έσκαψαν τότε οι κάτοικοι του οικισμού βαθιά στο χώμα εκεί που έπεσε και βρήκαν ένα εικόνισμα της Παναγίας. Εξ αφορμής του γεγονότος κτίστηκε η μονή. Η Παναγία στην εικόνα της παρουσιάζεται όρθια να κρατά στην αγκαλιά της τον Χριστό. Η μορφή της έχει φιλοτεχνηθεί και σε χριστουγεννιάτικες κάρτες. Εξαιτίας των πολλών και αξιόλογων τοιχογραφιών του το ξωκλήσι περιλήφθηκε στα προστατευόμενα μνημεία της ΟΥΝΕΣΚΟ. Στον περίβολο του ναού έχει στηθεί προτομή του δολοφονηθέντος από τους Τούρκους εθνοφρουρού Τρύφωνα Τρύφωνος. Πανηγυρίζει την 8η Σεπτεμβρίου

Παναγία Μακεδονιτίσσης
Το παλαιό μοναστήρι της Παναγίας Μακεδονίτισσας βρίσκεται περί τα 6 χλμ. δυτικά της Λευκωσίας, εντός των ορίων του Δήμου Έγκωμης και από την επωνυμία του έχει ονομαστεί Μακεδονίτισσα και ολόκληρη η γύρω περιοχή που έχει κατοικηθεί κατά τα τελευταία χρόνια. Η ονομασία Μακεδονίτισσα αποτελεί επώνυμο της Παναγίας, το οποίο είναι ανάλογο προς άλλα επώνυμα της Παναγίας στο νησί. Για την προέλευση του επώνυμου αυτού υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Η επικρατέ­στερη απ’ αυτές είναι ότι τούτο προήλθε από το φυτό μακεδονήσιον (ματζινοήσιν), το γνωστό μαϊντανό. Το μοναστήρι διατηρήθηκε μέχρι τα τέλη του 19ου αι. Τούτο επιβεβαιώνεται από μια αναφορά στον Κτηματολογικό Κώδικα της Αρχιεπισκοπής σχετική με καθορισμό διαφιλονικουμένων ορίων κτημάτων μεταξύ του μοναστηριού της Μακεδονίτισσας και του μοναστηριού του Αγίου Προκοπίου (Μετοχίου του Κύκκου). Αργότερα το μοναστήρι διαλύθηκε και περιήλθε στην κατοχή της Αρχιεπισκοπής, η οποία στη συνέχεια ενοικίαζε την περιουσία του σε ιδιώτες. Το μοναστήρι διέθετε πάντοτε δεξαμενή και πηγή άφθονου νερού. Για το λόγο αυτό μέχρι το 1950 κατά την εορτή του Αγίου Πνεύματος (ημέρα του Κατακλυσμού) διοργανώνετο εκεί πανηγύρι στο οποίο συμμετείχαν οι κάτοικοι της Έγκωμης και των γύρω χωριών. Στο χώρο του παλαιού μοναστηριού σήμερα λειτουργεί ο Ιερός Ναός Παναγίας Μακεδονίτισσας.
Η Παναγία Μακεδονίτισσας γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου (Γέννηση της Θεοτόκου).

Παναγία Τράχωνα στο Στρόβολο
Η εκκλησία βρίσκεται μεταξύ της βιομηχανικής περιοχής Στροβόλου και του συνοικισμού, στην οδό Δημοκρατίας. Η οικοδόμηση του ναού έγινε με πρωτοβουλία των εκτοπισμένων κατοίκων του κατεχόμενου Τράχωνα και είναι αφιερωμένος στην Παναγία. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας εξακολουθεί να βρίσκεται στην κατεχόμενη εκκλησία του Τράχωνα. Ο ναός είναι τύπου βασιλικής με γοτθικά όμως μορφολογικά στοιχεία, όπως τα μεγάλων διαστάσεων παράθυρα διακοσμημένα στον περίγυρο τους με πέτρα , καθώς και το επιβλητικό καμπαναριό. Ο ναός πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου, ημέρα της Γεννήσεως της Θεοτόκου.

Παναγία του Κύκκου
Η Μονή του Κύκκου βρίσκεται στην ορεινή περιοχή της Κοιλάδας της Μαραθάσας κι είναι η πλουσιότερη Mονή στο νησί. Βρίσκεται στην κορυφή του βουνού, σε υψόμετρο 1.318 μέτρων. Αφιερωμένη στην Παναγία, η Mονή διαθέτει μια από τις τρεις εικόνες που αποδίδονται στον Απόστολο και Ευαγγελιστή Λουκά. Η εικόνα - επικαλυμμένη με ασήμι - είναι σε μια θήκη από ταρταρούγα και σεντέφι και βρίσκεται τοποθετημένη μπροστά στο εικονοστάσι. Σύμφωνα με την παράδοση, ο κύπριος ερημίτης Ησαίας θεράπευσε με θαύμα την κόρη του αυτοκράτορα Αλέξιου Α΄ Κομνηνού (1081 - 1118 μ.Χ.). Ως ανταμοιβή ζήτησε την εικόνα και ο αυτοκράτορας, αν και λυπήθηκε στην προοπτική της απώλειας ενός τέτοιου θησαυρού, την έστειλε στην Κύπρο μαζί με τα χρήματα για την κατασκευή ενός μοναστηριού, όπου θα φυλασσόταν η εικόνα. Το Μοναστήρι κάηκε αρκετές φορές και δεν έμεινε τίποτα από το αρχικό του κτίσμα. Σήμερα το Μοναστήρι παράγει ζιβανία κι άλλα οινοπνευματώδη ποτά, ενώ θρησκευτικά πανηγύρια πραγματοποιούνται στις 8 Σεπτεμβρίου (Γέννηση της Θεοτόκου) και στις 15 Αυγούστου (Κοίμηση της Θεοτόκου). Υπάρχει επίσης ένα μουσείο στους χώρους της Μονής. Η Μονή είναι επίσης γνωστή και για το γεγονός ότι ο πρώτος Πρόεδρος της Κύπρου, Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’ υπηρέτησε εκεί ως δόκιμος μοναχός.

Παναγία Σαλαμιώτισσα
Ένα χιλιόμετρο νοτιοανατολικά του χωριού Σαλαμιού βρίσκεται η ιερά Μονή της Παναγίας Ελεούσης, της πρόσφατα επονομαζόμενης Σαλαμιώτισσας. Το μικρό αλλά ωραίο εκκλησάκι είναι το μόνο κτίσμα που απέμεινε από την παλαιά Μονή, η οποία έκλεισε κατά τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας, αφού μετά την επανάσταση του 1821 οι τουρκικές αρχές δεν επέτρεψαν σε νέους μοναχούς να μονάσουν, αυξάνοντας συγχρόνως και τη φορολογία όλων των Μονών, το λεγόμενο «χαράτσι». Η ιστορία της Μονής είναι σχεδόν άγνωστη. Τα λίγα όμως υπάρχοντα στοιχεία μαρτυρούν την ύπαρξη της Μονής τουλάχιστον από τις αρχές του 16ου αιώνα. Ο ναός είναι μονόκλιτος, καμαροσκέπαστος και επικαλυμμένος με κεραμίδια. Έχει εσωτερικές διαστάσεις περίπου 9Χ5 μέτρα χωρίς την αψίδα στα ανατολικά. Είναι αφιερωμένος στο Γενέθλιο της Παναγίας και γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.

Παναγία Παντάνασσα Λεμεσού
Η Παναγία Παντάνασσα Λεμεσού είναι ο μητροπολιτικός ναός της ομώνυμης πόλης και βρίσκεται στο κέντρο της, στα 300 περίπου μέτρα από την Αγία Νάπα Λεμεσού. Χτισμένη στη θέση παλιάς εκκλησίας των λατίνων καθολικών που την αφιέρωσαν στην Παναγία και που γκρεμίστηκε το 1954, η Παναγία Παντάνασσα Λεμεσού με τα δύο επιβλητικά καμπαναριά αποτελεί κτίσμα τρίκλιτης σταυροειδούς βασιλικής με κεντρικό τρούλο που ανεγέρθηκε το 1958, ενώ τα εγκαίνιά της τελέστηκαν το 1970 από τον Μητροπολίτη Κιτίου Άνθιμο. Η εκκλησία έχει 3 κεντρικές εισόδους, όπου υπάρχουν στεγασμένα προπύλαια με αψίδες και κυκλικές κολώνες από μωσαϊκό. Στο εσωτερικό του ναού, το δάπεδο της εκκλησίας είναι από ελληνικά και ιταλικά μάρμαρα με πολύχρωμα σχέδια, ενώ υπάρχουν επίσης αγιογραφίες του Έλληνα ζωγράφου Όθωνα Γιαβόπουλου. Στη νοτιοδυτική και βορειοδυτική πλευρά της εκκλησίας υπάρχουν 2 παρεκκλήσια, το ένα αφιερωμένο στον Άγιο Αθανάσιο και το άλλο αφιερωμένο στον Άγιο Τυχικό. Η Παναγία Παντάνασσα Λεμεσού ή αλλιώς και Παναγία Καθολική, υπάγεται στη Μητρόπολη Λεμεσού και είναι από τις πιο ιστορικές εκκλησίες της Κύπρου.

Παναγία Τσαμπίκα, Πέρα Χωριό Νήσου
Οδηγώντας στον αυτοκινητόδρομο Λευκωσίας – Λάρνακας, μπορεί κανείς να αντικρύσει σε ένα ύψωμα ένα όμορφο εκκλησάκι να δεσπόζει εκεί ψηλά. Το εκκλησάκι είναι αφιερωμένο στην Παναγία Τσαμπίκα και είναι χτισμένο σε ένα λόφο με το όνομα Γερακαρκά. Βρίσκεται στην περιοχή Πέρα χωριό Νήσου, στα σύνορα με την Αλάμπρα. Το εκκλησάκι της Παναγίας Τσαμπίκας χτίστηκε το 2002, μετά τη διδυμοποίηση των χωριών της Λευκωσίας, Πέρα Χωρίου και Νήσου, καθώς και του χωριού Αρχάγγελος στην Ρόδο. Ανεβαίνοντας το λόφο που οδηγεί στο εκκλησάκι και φτάνοντας εκεί, μπορεί κανείς να θαυμάσει το όμορφο ηλιοβασίλεμα, την μαγευτική θέα που προσφέρει η θέση που είναι κτισμένο, καθώς και το φυσικό πράσινο περιβάλλον που περιτριγυρίζει τον λόφο.

Παναγία Χορδακιώτισσα στη Σωτήρα
Από την άλλοτε ακμάσασα μονή της Παναγίας της Χορδακιώτισσας, νοτιοδυτικά της Σωτήρας, σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό και βόρεια του ναού ερειπωμένα κελιά και πηγάδι. Η εκκλησία ανήκει στον τύπο του μονόκλιτου ναού με τρούλο. Οι τοίχοι είναι κτισμένοι με αδρά πελεκημένους πωρόλιθους. Η εκκλησία έχει δύο εισόδους, μία στον δυτικό και μία στον βόρειο τοίχο,και φωτίζεται από τέσσερα παράθυρα στον τρούλο. Ο ναός ήταν διακοσμημένος με τοιχογραφίες, από τις οποίες ελάχιστα ίχνη διασώζονται, όπως η Θεοτόκος στον τύπο της παράκλησης. Από τα ελάχιστα μορφολογικά στοιχεία που διασώζονται, η εκκλησία χρονολογείται στα τέλη του 12ουαιώνα. Από την εκκλησία αυτή διασώζονται δύο δεσποτικές εικόνες, του Χριστού και της Παναγίας της Οδηγήτριας του 16ουαιώνα, και μία εικόνα της Παναγίας της Χορδακιώτισσας του 1853. Η εικόνα αυτή είναι έργο της Σχολής του Ιωάννου του Κορνάρου του Κρητός και θεωρείται βροχοποιός («ομβροτόκος»). Η εκκλησία της Παναγίας της Χορδακιώτισσας εορτάζει τη γέννηση της Παρθένου Μαρίας στις 8 Σεπτεμβρίου.

Παναγία Αγίας Νάπας
Στο κέντρο του πιο κοσμοπολίτικου τουριστικού προορισμού του νησιού της Κύπρου υπάρχει εγκαταλελειμμένη Ιερά Μονή. Πρόκειται για την Ιερά Μονή Παναγία Αγίας Νάπας. Ο χώρος που βρίσκεται κτισμένο το Μοναστήρι, συνδέεται με πολλά ιστορικά γεγονότα, τα οποία έχουν την αφετηρία τους πολύ πίσω στο παρελθόν. Η Λαϊκή παράδοση της περιοχής «μιλά» για μία Ενετή αρχοντοπούλα η οποία ακολούθησε την μοίρα της αρχοντοπούλας που προς τιμήν της υπάρχει εκκλησία με το όνομα «Παναγία η Κυρά» στο χωριό Λουβαράς.