Ηeroes: Θοδωρής Κωστιδάκης

Δημοσιεύτηκε στις 06 Μαρτίου 2013

Λίγα λόγια για το επάγγελμά σας...
Το επάγγελμά μου...! Είμαι αρχιτέκτονας! Είμαι εμψυχωτής θεατρικού παιχνιδιού για παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Εκτός από αυτά, είμαι και Καραγκιοζοπαίχτης. Σαν Καραγκιοζοπαίχτης περνώ ώρες να φτιάχνω φιγούρες και σκηνικά -ζωγραφίζω, κόβω, χρωματίζω, ράβω, προσπαθώντας να ξε-μάθω όσα ξέρω από την αρχιτεκτονική, αφού το θέατρο σκιών είναι λαϊκή τέχνη, πιο κοντά στην τεχνοτροπία της βυζαντινής αγιογραφίας παρά στην αρχιτεκτονική προοπτική. Εκτός αυτού, συλλέγω 'ατάκες', αντλώντας στοιχεία από το θεατρικό παιχνίδι, τους αυτοσχεδιασμούς, την επικαιρότητα, τα ανέκδοτα, τις κουβέντες με φίλους και καταστάσεις των ανθρώπινων σχέσεων. Όσον αφορά στην ίδια την παράσταση, πρόκειται για ένα νέο έργο τέχνης κάθε φορά. Η θέση μου εκείνη τη στιγμή είναι πίσω από το πανί. Να δανείζω τη φωνή μου για να μιλήσουν οι διάφοροι χαρακτήρες, να ζωντανέψουν οι σκιές. Το έργο τέχνης που λέγεται παράσταση θεάτρου σκιών δεν είναι κάτι σταθερό, ούτε μόνιμο. Αυτό είναι που μου αρέσει πιο πολύ. Κάθε παράσταση είναι μοναδική και εξαρτάται από τον τόπο, το χρόνο, τη διάθεση του κοινού και τη δική μου.
Φτιάχνετε εσείς τις φιγούρες;
Ναι. Οι Καραγκιοζοπαίχτες έφτιαχναν ανέκαθεν οι ίδιοι τις φιγούρες τους. Κι ενώ ο τρόπος απεικόνισης των χαρακτήρων είναι καθορισμένος από την παράδοση, ο καθένας δίνει το προσωπικό του ύφος και το αποτέλεσμα είναι ενδεικτικό του καλλιτέχνη. Οι φιγούρες που χρησιμοποιώ εγώ, είναι από διαφανές φύλλο πλαστικού. Τα σχέδια έχουν κάτι από τη σύγχρονη αισθητική των κόμικς και της γελοιογραφίας, παρόλο που αποδίδουν τους κλασικούς ήρωες του ελληνικού θεάτρου σκιών. Πιστεύω ότι αυτός είναι ένας ακόμη τρόπος να κρατηθεί ζωντανή η παράδοση, αφήνοντας περιθώριο στο σύγχρονο θεατή να ταυτιστεί και να νιώσει ότι τον αφορά.

Γράφετε και το σενάριο;
Το σενάριο στον Καραγκιόζη δεν γράφεται. Ο Καραγκιοζοπαίχτης αυτοσχεδιάζει, κινούμενος πάνω σε παραδοσιακές γραμμές. Έχοντας περάσει αρκετά χρόνια ως βοηθός κάποιου άλλου μάστορα, έχει μάθει και έχει απομνημονεύσει τους διαλόγους των παραδοσιακών έργων. Από εκεί και πέρα, τα εμπλουτίζει με νέα στοιχεία και πιο σύγχρονες αναφορές, αποτέλεσμα των επιρροών του, αλλά και του αυτοσχεδιασμού. Έτσι διατηρείται η σχέση με την παράδοση (την ιστορία, τους λαϊκούς θρύλους, τους μύθους, τα παραμύθια...), αλλά και η σχέση με το σήμερα και την επικαιρότητα. Από την άλλη, η αλληλεπίδραση με το κοινό καθορίζει το ρυθμό, την ένταση και κάποιες φορές την έκβαση του έργου. Έτσι, η κάθε παράσταση είναι κάθε φορά μια διαφορετική όψη του ίδιου πράγματος, της ψυχής του Καραγκιόζη, με τη μικρή συνεισφορά του Καραγκιοζοπαίχτη.

Πώς ξεκινήσατε να ασχολείστε με το θέατρο σκιών και για πόσα χρόνια είστε πίσω από το πανί;
Ο πατέρας μου είναι και ο ίδιος Καραγκιοζοπαίχτης, έτσι ήρθα σε επαφή με το θέατρο σκιών από πολύ μικρή ηλικία. Έμαθα να μιλώ λέγοντας ατάκες από Καραγκιόζη. Άρχισα, μαζί με τα αδέρφια μου, να βοηθώ στις παραστάσεις όταν ακόμη πήγαινα στο δημοτικό. Στην αρχή βοηθούσαμε μόνο στην πρώτη σκηνή, όπου εμφανίζονται τα παιδιά του Καραγκιόζη (Κολλητήρια). Ο καθένας από τους τρεις μας κρατούσε από μια φιγούρα. Εγώ, ως ο μεσαίος γιος της οικογένειας, έπαιζα τον Κοπρίτη, το μεσαίο και πιο άτακτο γιο του Καραγκιόζη. Από τότε μέχρι σήμερα είχαμε όλο και πιο ενεργό ρόλο στην όλη διαδικασία, ώσπου φτάσαμε να φτιάχνουμε τα δικά μας σχέδια, να μελετάμε την ιστορία του Καραγκιόζη, να ετοιμάζουμε τα δικά μας έργα και τέλος να ανεβάζουμε τις δικές μας παραστάσεις. Παίζω λοιπόν Καραγκιόζη από τότε που με θυμάμαι να κάνω οτιδήποτε.
Ποιος είναι ο αγαπημένος σας χαρακτήρας;

Εκτός από τον Κοπρίτη, ο αγαπημένος μου από παιδί ήταν ο μπαρμπα-Γιώργος, ο τσοπάνος θείος του Καραγκιόζη από το χωριό. Η φιγούρα του είναι πάντα η πιο ψηλή του θιάσου, η μορφή του είναι επιβλητική και ο χαρακτήρας του έντονος. Όταν ήμουν μικρός, με εντυπωσίαζε, λοιπόν, που 'ο μπαρμπα-Γιώργος τους δέρνει όλους'! Εκτός αυτού όμως, ο συγκεκριμένος χαρακτήρας διαθέτει ιδιαίτερη μεγαλοψυχία στα συναισθήματα και τη συμπεριφορά, αφού απ' όλους είναι πιο κοντά στη φύση, στη γη, στα απλά πράγματα της ζωής, αλλά και πιο κοντά στην παράδοση, στις ρίζες. Αυτό τον κάνει αυθεντικό, αλλά πολλές φορές και οξύθυμο -αγνό, αλλά κουτοπόνηρο και αφελή-, τσιγκούνη, αλλά αληθινό. Ο μπαρμπα-Γιώργος έχει όλη τη σιγουριά και την απλότητα που δεν είχα ως παιδί. Ήταν ένα είδος προτύπου, αλλά και alter ego. Με τα χρόνια, μεγαλώνοντας, ανακαλύπτοντας τον εαυτό μου και ωριμάζοντας, θα έλεγα ότι αγαπώ πια όλους τους χαρακτήρες. Στον καθένα βρίσκω κοινά στοιχεία με εμένα, με τους αγαπημένους μου, με την κοινωνία, με τον κόσμο γύρω μας. Κάθε στιγμή προτιμώ αυτόν που παίζω εκείνη τη στιγμή.

Το μέλλον είναι ικανό να αγαπήσει τον Καραγκιόζη;
Πιστεύω πως ναι. Για μένα δεν τίθεται ερώτημα. Είναι σαν να ρωτάμε: "θα βαρεθούμε ποτέ να βλέπουμε Αριστοφάνη"; Καταλαβαίνω ότι υπάρχουν πολύ πιο σύγχρονα και εντυπωσιακά θεάματα σήμερα. Καταλαβαίνω επίσης ότι προχωράμε και οι ιδιοσυγκρασίες και οι ανάγκες μας αλλάζουν με την εποχή. Το καινούργιο μάς ελκύει περισσότερο. Κάποτε οι άνθρωποι εντυπωσιάζονταν βλέποντας τις φιγούρες του θεάτρου σκιών, γελούσαν, έκλαιγαν... Τώρα μοιάζουν πολύ ακίνητες και ψεύτικες, αν τις συγκρίνει κανείς με τα κινούμενα σχέδια. Όμως το θέατρο σκιών δεν έχει αξία σαν ρεαλιστική τέχνη αναπαράστασης. Έχει αξία και αγγίζει βαθιά την ψυχή γιατί καταπιάνεται με θεμελιώδη συστατικά του ανθρώπου και του κόσμου -το φως και τη σκιά, την αλήθεια και το ψέμα, το κωμικό και το τραγικό, το δίκαιο και το άδικο, την ελευθερία και τη σκλαβιά, το σωστό και την ανατροπή του... Ο Καραγκιόζης -μακρινός απόγονος των δούλων στις κωμωδίες του Αριστοφάνη, μακρινός συγγενής του Μολιέρου και της Κομέντια Ντελ Άρτε- είναι μια αρχετυπική μορφή. Υπάρχει ακόμα ζωντανός στον πολιτισμό μας αλλά και στην ψυχή μας. Μόνο έτσι η παράδοση αποκτά νόημα, όχι σαν νεκρό εξιδανικευμένο απολίθωμα. Είναι πηγή, όπου ψάχνει κανείς τα βαθιά ανθρώπινα στοιχεία -αστεία, συγκινήσεις, ψυχαγωγία, νόημα. Για αυτό το λόγο χαίρομαι ιδιαίτερα που φέτος συνεργάζομαι με τα 'Καρβουνομαγειρέματα' στη Λήδρας, τα οποία φιλοξενούν παραστάσεις Καραγκιόζη για μεγάλους, με ζωντανή μουσική. Πιστεύω βαθιά πως τα παιδιά είναι οι πιο ευαίσθητοι και ανοιχτοί δέκτες του θεάτρου σκιών σήμερα, αλλά οι ενήλικοι έχουν πολλά περισσότερα να πάρουν από αυτό.

Άκουσα ότι παρουσιάζετε Καραγκιόζη και σε νοσοκομεία με παιδάκια, αληθεύει; Αν ναι, σε ποια;
Εκτός από σχολεία, πολιτιστικούς συλλόγους, δήμους κ.λπ., έχω δώσει παραστάσεις και σε καταυλισμούς σεισμόπληκτων οικογενειών το 1999 στην Αθήνα. Παιδιά που είχαν χάσει τα σπίτια τους λόγω του σεισμού και έμεναν σε σκηνές, παρακολούθησαν την παράσταση 'ο Καραγκιόζης σεισμοπαθής σεισμολόγος' που φτιάχτηκε ειδικά για την περίσταση. Επίσης, έχω συνεργαστεί για 8 περίπου χρόνια με την εθελοντική οργάνωση 'Δρόμοι Ζωής' για την υποστήριξη κοινωνικά αποκλεισμένων παιδιών και οικογενειών. Εκτός από παραστάσεις Καραγκιόζη για τα παιδιά (από οικογένειες αλλόφωνων Ελλήνων, μεταναστών, απόρων κ.λπ.), έχουμε φτιάξει, μαζί με άλλους εθελοντές, ομάδες θεάτρου σκιών (όπου τα παιδιά δημιουργούσαν κι έπαιζαν τη δική τους ιστορία Καραγκιόζη), βιωματικά εργαστήρια θεατρικού παιχνιδιού και πολλά άλλα.

Info: Οι Σκιές Απόδειξη του Φωτός. Η λαϊκή τέχνη του ελληνικού θεάτρου σκιών συναντούν την παραδοσιακή μουσική Ελλάδας και Κύπρου, και μαζί υπόσχονται αξέχαστες βραδιές με πολύ κέφι. Μαζί με τον Θοδωρή Κωστιδάκη οι μελωδίες της ομάδας τού Ευριπίδη Δικαίου. Κάθε Τετάρτη στις 21.00 στα Καρβουνομαγειρέματα. Για περισσότερες πληροφορίες στο τηλέφωνο 22680067.