Στις ακριτικές περιοχές της Ελλάδας το θαύμα λειτουργεί ακόμη

Δημοσιεύτηκε στις 12 Νοεμβρίου 2022

Είχα πάντα ένα ιδιαίτερο δέσιμο με τις ακριτικές περιοχές. Ίσως να έπαιξε ρόλο το γεγονός ότι μεγάλωσα σε ένα χωριό, μερικά χιλιόμετρα από ένα οδόφραγμα που τo χώριζε με την «άλλη (μας) πλευρά». Είναι εκείνες οι περιοχές που η ιδιαίτερη γεωγραφική τους θέση τις επιφόρτισε με ένα ξεχωριστό -ίσως και μεγαλύτερο- «βάρος» και καθόρισε τη μοίρα τους με έναν τρόπο διαφορετικό από τις υπόλοιπες. Εκείνες οι περιοχές που ζουν στο μεταίχμιο και στις οποίες όμως, «το θαύμα λειτουργεί ακόμη» – χρησιμοποιώντας τα λόγια του ποιητή σε άλλα συμφραζόμενα.

Το ταξίδι στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, στο οποίο μας προσκάλεσε ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (ΕΟΤ), ήταν μια ευκαιρία να βιώσουμε από κοντά αυτό το θαύμα και να δούμε με ποιο τρόπο λειτουργεί ακόμη. Και πράγματι, με έναν δικό του μοναδικό τρόπο λειτουργεί. Μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα, οι περιοχές εκεί ζουν, αναπνέουν και αναπτύσσονται ανάμεσα σε ωσμώσεις και αλληλεπιδράσεις διαφορετικών πολιτισμών, παραδόσεων, ήχων, μουσικών και γλωσσών.

Αλεξανδρούπολη, εκεί όπου η Ευρώπη συναντά την Ασία

Πρώτος σταθμός η Αλεξανδρούπολη, η πόλη όπου η Ευρώπη συναντά την Ασία. Φτάσαμε εκεί ένα πρωινό, στα τέλη Σεπτεμβρίου, μέσω Αθηνών. Παρότι φθινόπωρο, ο καιρός ήταν ηλιόλουστος και σύμμαχός μας καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού. Στη σύντομη διαδρομή -περίπου 6 χιλιομέτρων- από το αεροδρόμιο μέχρι την πόλη, σκεφτόμουνα πως αν ο κ. Πέτρος Σαγάνας, ο διευθυντής του ΕΟΤ στην Κύπρο, δεν μάς καλούσε σε αυτό το ταξίδι, ίσως να μην επισκεπτόμουν ποτέ τις εν λόγω περιοχές.

Στο τέλος του ταξιδιού, μέσα στο ίδιο λεωφορείο που οδηγούσε στην Εγνατία ο Πασχάλης -ένας λιγομίλητος νεαρός από ένα ορεινό χωριό της περιοχής- έκανα την ίδια σκέψη, νιώθοντας ευγνώμων που τελικά, έστω κι έτσι, μού δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσω από κοντά έναν κόσμο μακρινό, αλλά συνάμα τόσο οικείο, ζεστό και φιλόξενο. Υποσχέθηκα επίσης, στον εαυτό μου πως στα επόμενά μου ταξίδια θα επιλέγω (και) αυτούς τους λιγότερο γνωστούς προορισμούς ή αυτούς που ορθώνονται σε μια μακρινή γωνιά. Μου φαίνεται πως σε αυτό το περιορισμένο πλαίσιο, το θαύμα χωρεί πολύ πιο αρμονικά.

Αφήσαμε τα σακάκια μας στο λεωφορείο και κατεβήκαμε σε έναν από τους κεντρικούς δρόμους της Αλεξανδρούπολης. Περπατήσαμε κατά μήκος του παραθαλάσσιου μετώπου και αρχίσαμε να νιώθουμε τον ρυθμό της πόλης και να ανασαίνουμε τις μυρωδιές της. Ήταν ήδη μεσημέρι και οι καφετέριες, τα εστιατόρια και οι ταβέρνες είχαν γεμίσει με κόσμο. Ο Γιώργος, υπάλληλος της Περιφέρειας που μάς συνόδευσε σε όλο το ταξίδι, χαιρετούσε τους ντόπιους και έπιανε κουβέντα μαζί τους. Μου έκανε εντύπωση και του το επεσήμανα. «Έτσι είμαστε εδώ», μού απάντησε. «Όλοι γνωριζόμαστε μεταξύ μας». Εκτός από τους ντόπιους, στην πόλη υπάρχει και πολύς νέος κόσμος, καθώς τέσσερα Τμήματα του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης έχουν την έδρα τους στην Αλεξανδρούπολη. Οι φοιτητές είχαν ήδη αρχίσει να φτάνουν εκείνο τον καιρό, δίνοντας τη δική τους πνοή στην πόλη.

Περπατώντας την παραλιακή οδό, φτάσαμε στον Φάρο, σήμα κατατεθέν της Αλεξανδρούπολης και ένα από τα σημαντικότερά της αξιοθέατα. Ο Φάρος που ορθώνεται επιβλητικά στη δυτική πλευρά του λιμανιού, κατασκευάστηκε τον 19ο αιώνα, αποσκοπώντας στη διευκόλυνση της ακτοπλοΐας και της πελαγοδρομίας για τους ντόπιους ναυτικούς και ναυτιλλομένους που ταξίδευαν στην περιοχή του Ελλήσποντου. Με 27 μέτρα ύψος, 6 ορόφους με πέτρινα σκαλοπάτια και φως ακτίνας 23 μιλίων, ρίχνει ακόμα το άπλετο φως του σε θάλασσα και στεριά.

Ο Φάρος είναι και το ναυτικό σύμβολο της Αλεξανδρούπολης, που είναι το μεγαλύτερο λιμάνι της Θράκης. Η πόλη ιδρύθηκε ως ένα απλό ψαροχώρι στα μέσα του 19ου αιώνα. Ψαράδες από την Αίνο και τα χωριά Μάκρη και Μαρώνεια έστησαν στην περιοχή έναν οικισμό, τον οποίο ονόμασαν Δεδέαγατς, ονομασία που διατηρήθηκε μέχρι το 1920. Ο ψαράδικος οικισμός -που αργότερα μετονομάστηκε σε Αλεξανδρούπολη- μεγάλωσε σιγά σιγά και αναπτύχθηκε ραγδαία λόγω και της ίδρυσης του σιδηροδρόμου. Σήμερα βέβαια, τίποτα δεν θυμίζει το γραφικό ψαροχώρι του 19ου αιώνα. Η Αλεξανδρούπολη είναι πλέον μια σύγχρονη πόλη και ένας προορισμός διακοπών που μπορεί να ικανοποιήσει κάθε πιθανή ανάγκη, ακόμα και του πιο απαιτητικού επισκέπτη.

Αφού περιδιαβάσαμε στο πολύβουο παραλιακό μέτωπο, ανηφορίσαμε λίγο, για να φτάσουμε στο Εθνολογικό Μουσείο της Θράκης. Το μουσείο που στεγάζεται σε ένα πέτρινο νεοκλασικό κτήριο του 1899 και λειτουργεί από το 2002, αποτελεί έναν ζωντανό τόπο γνωριμίας με τον λαϊκό πολιτισμό της Θράκης. Περιλαμβάνει εξαιρετικά ενδιαφέροντα εκθέματα, οργανωμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε ο επισκέπτης να μπορεί να αποκομίσει μια πλήρη εικόνα της παραδοσιακής ζωής τής Θράκης και ειδικότερα του νομού Έβρου από το τέλος του 17ου ώς τις αρχές τού 20ού αιώνα. Στην πόλη, υπάρχουν και άλλα μουσεία όπως το Ιστορικό Μουσείο, το Εκκλησιαστικό, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, το Αρχαιολογικό Μουσείο, κ.ά.

Αφήνοντας το κέντρο της πόλης, μπήκαμε στο λεωφορείο και κινήσαμε προς τη Μάκρη, λίγο έξω από την Αλεξανδρούπολη. Αυτός ο μικρός οικισμός με τους 900 περίπου κατοίκους, προσελκύει πολλούς ντόπιους και ξένους επισκέπτες ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες, λόγω των όμορφων παραλιών του – μία από τις πιο δημοφιλείς είναι αυτή της Αγίας Παρασκευής με σήμα κατατεθέν το ομώνυμο εκκλησάκι. Σημειώστε επίσης, ότι πάνω από το λιμανάκι της Μάκρης, βρίσκεται και το σπήλαιο του Κύκλωπα, στο οποίο, σύμφωνα με τον μύθο, κατοικούσε ο Κύκλωπας Πολύφημος, τον οποίο ο Οδυσσέας μέθυσε και στη συνέχεια τύφλωσε. Δίπλα από το σπήλαιο, έχουν ανασκαφεί ίχνη ενός νεολιθικού οικισμού που χρονολογείται στο 4500 π.Χ. και είναι ένας από τους σημαντικότερους της Βαλκανικής. Στην ευρύτερη περιοχή, υπάρχουν επίσης, πολλές εκκλησίες, μία από τις πιο γνωστές είναι το γυναικείο μοναστήρι της Παναγίας του Έβρου. Είναι απίστευτο, σκέφτομαι, πως σε τόπους μια σταλιά βρίσκουν τη δική τους ξεχωριστή θέση θρύλοι, παραδόσεις, θρησκευτικές δοξασίες, ιστορικές και προϊστορικές αφηγήσεις.

Η μέρα έφτανε σιγά σιγά στο τέλος της. Στην «Ταβέρνα του Άη Γιώργη», στη Μάκρη, γευτήκαμε πιάτα πεντανόστιμα, έχοντας θέα στο απέραντο γαλάζιο της θάλασσας. Αξία ανεκτίμητη και μια υπενθύμιση των «πρώτων υλών» της ευτυχίας. Παραδοσιακές γεύσεις, τοπικό κρασί ή αγνό τσίπουρο, η βουή του Θρακικού πελάγου και ένας τεράστιος ήλιος να καταδύεται στα νερά του.

Μια εμπειρία απόκοσμη στο Δέλτα του Έβρου

Δεν νοείται να βρεθείς στην περιοχή και να μην επισκεφθείς τον Έβρο, που κυλάει ατάραχος πάνω στα σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία. Σε απόσταση μόλις 22 χιλιομέτρων από την πόλη της Αλεξανδρούπολης, στις εκβολές του ποταμού Έβρου βρίσκεται το εντυπωσιακό και πολύπλοκο Δέλτα του, ένας από τους σημαντικότερους υγρότοπους της Ευρώπης, έκτασης 200.000 στρεμμάτων. Το επόμενο πρωί μπήκαμε στο λεωφορείο και κατευθυνθήκαμε προς το Εθνικό Πάρκο Δέλτα Έβρου.

Στη διαδρομή, η άγρια ομορφιά της ελληνικής φύσης σε συνεπαίρνει. Ήταν τέλη Σεπτεμβρίου και οι αρμυρήρθες που το φθινόπωρο παίρνουν ένα βαθυκόκκινο χρώμα, σκέπαζαν τις όχθες των λιμνοθαλασσών και τους αλμυρόβαλτους. Έξω από το παράθυρο, η ματιά μας άγγιζε -σχεδόν ευλαβικά- έναν περίτεχνο πίνακα ζωγραφικής, από αυτούς που η φύση ξέρει να φτιάχνει με τον πιο αριστοτεχνικό τρόπο.

Ο Χρήστος Πασχαλάκης, βέρος Θρακιώτης από τα Λουτρά του Έβρου και ιδιοκτήτης της Delta Evros Explorer, μάς περίμενε για τη βαρκάδα στο Δέλτα. Μια μοναδική φυσιολατρική εμπειρία που αδειάζει το μυαλό και γεμίζει την ψυχή με γαλήνη, ηρεμία και ομορφιά. Μπήκαμε στο μικρό σκάφος και ξεκινήσαμε. Στις όχθες του Έβρου ξεπρόβαλλαν οι καλύβες των ψαράδων και μερικές βάρκες δεμένες έξω από αυτές. Προχωρώντας, το τοπίο γινόταν σχεδόν απόκοσμο. Στο Δέλτα, ήμασταν μόνο εμείς και μερικοί ψαράδες που καθάριζαν τα δίχτυά τους. Στη διαδρομή, μάς συντρόφευαν ροζ φλαμίνγκο, κύκνοι, αγριόπαπιες, φαλαρίδες, αργυροτσικνιάδες, σταχτοτσικνιάδες και πορφυροτσικνιάδες.

Το Δέλτα του Έβρου είναι ένας βιότοπος μοναδικής αξίας και το μεγαλύτερό του μέρος είναι ενταγμένο στον κατάλογο των προστατευόμενων περιοχών της Διεθνούς Σύμβασης Ραμσάρ (1971) λόγω των σημαντικών ειδών που φιλοξενεί. Λειτουργεί ως καταφύγιο για μεγάλους πληθυσμούς υδρόβιων πουλιών, αλλά και ως μεταναστευτικός σταθμός, καθώς την άνοιξη φιλοξενούνται εκεί μεγάλοι πληθυσμοί πουλιών που μετακινούνται από την Αφρική προς τη Βόρεια Ευρώπη.

Στην περιοχή επιρροής του Έβρου έχουν καταγραφεί πάνω από 350 είδη χλωρίδας, ενώ στα νερά και στις όχθες του βρίσκουν καταφύγιο πάνω από 46 είδη ιχθυοπανίδας, 7 είδη αμφιβίων και 21 είδη ερπετών. Εντυπωσιακή είναι και η παρουσία των θηλαστικών στο Δέλτα του Έβρου με 40 και πλέον είδη, ωστόσο, δεν μπορεί να συγκριθεί με τον εκπληκτικό αριθμό ειδών ορνιθοπανίδας που έχει καταγραφεί στην περιοχή, με πάνω από 300 είδη. Η επίσκεψη εκεί είναι σίγουρα μια εμπειρία που δεν θα ζήσεις πουθενά αλλού. Γι' αυτούς τους λόγους, μα κυρίως γι' αυτούς τους άλλους που δεν περιγράφονται με λέξεις παρά μόνο βιώνονται ή αισθάνονται.

Στις Φέρες και στην «πόλη του μεταξιού»

Αφήνοντας το Δέλτα και έχοντας αποτυπώσει στο μυαλό μας εικόνες σπάνιας ομορφιάς, κατευθυνθήκαμε προς τις Φέρες. Από τον Έβρο, η απόσταση γι’ αυτήν την όμορφη κωμόπολη είναι περίπου 6 χιλιόμετρα, ενώ από την πόλη της Αλεξανδρούπολης περίπου 28. Ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα των Φερών -η παλαιότερη ονομασία των οποίων ήταν Βήρα- είναι ο ναός της Παναγίας της Κοσμοσώτειρας που αποτελεί λαμπρό δείγμα βυζαντινής ναοδομίας. Ο ναός είναι ουσιαστικά το Καθολικό της ομώνυμης Μονής που ίδρυσε περί το 1152 μ.Χ. ο σεβαστοκράτορας Ισαάκιος Κομνηνός. Σήμερα, από όλο το συγκρότημα των οικοδομημάτων της Μονής σώζεται μόνο ο Ναός της Κοσμοσώτειρας, τμήμα των τειχών και των πύργων.

Μερικά μέτρα από την εκκλησία, βρίσκεται η γραφική πλατεία των Φερών. Εκεί θα δεις πολύ κόσμο, θα πιεις τον καφέ σου και, αν πεινάσεις, θα πας στης Λενιώς, για να φας γύρο, παραδοσιακό λουκάνικο ή αν είσαι βίγκαν ένα από τα καλύτερα χορτοφαγικά μπέργκερ, συνοδευόμενο με τις πιο νόστιμες, φρέσκες τηγανιτές πατάτες.

Τελευταίος σταθμός της ημέρας το Σουφλί, η «πόλη του μεταξιού», 70 χιλιόμετρα από την Αλεξανδρούπολη και λίγα μέτρα από τον ποταμό Έβρο. Η ιστορία του τόπου είναι άμεσα συνυφασμένη με τη σηροτροφία, η οποία αποτέλεσε για δεκαετίες βασική ασχολία του ντόπιου πληθυσμού και κύριο πυλώνα της οικονομίας της περιοχής. Η τέχνη της εκτροφής μεταξοσκωλήκων για την παραγωγή μεταξιού αναπτύχθηκε στην περιοχή τον 19ο αιώνα, με τις πρώτες βιοτεχνικές μονάδες να εμφανίζονται το 1870 και τα πρώτα εργοστάσια να χτίζονται στις αρχές του 20ού αιώνα.

Η σηροτροφία καθόρισε εν πολλοίς και τη φυσιογνωμία της μικρής πόλης. Στο Σουφλί υπάρχουν δεκάδες κουκουλόσπιτα -τα μπιτζικλίκια- μέσα στα οποία γινόταν στο παρελθόν η διαδικασία της σηροτροφίας, αλλά και πλούσια αρχοντικά, τα οποία μαρτυρούν τη μεγάλη οικονομική ανάπτυξη που γνώρισε η πόλη εξαιτίας της παραγωγής και εμπορίας μεταξιού και μεταξωτών ειδών. Σήμερα στο Σουφλί δραστηριοποιούνται αρκετοί σηροτρόφοι και μικρές οικοτεχνίες, ενώ υπάρχουν και δύο μονάδες που συνεχίζουν την παράδοση.

Στην πόλη –που σημειώστε ότι ανακηρύχθηκε «Best Tourism Village» από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού– λειτουργούν επίσης, πολλά μουσεία και συλλογές, ώστε ο επισκέπτης να γνωρίσει μια τέχνη τού χθες που εμμένει να υπάρχει και στο σήμερα. Το Μουσείο Μετάξης που στεγάζεται στο Αρχοντικό Κουρτίδη, παρουσιάζει όλες τις φάσεις και τα στάδια της προβιομηχανικής σηροτροφίας και της μεταξουργίας. Μπορείτε επίσης, να επισκεφθείτε το Μουσείο Τέχνης Μεταξιού, στο οποίο, μέσω μιας βιωματικής ξενάγησης, θα πάρετε μια γεύση των σταδίων παραγωγής του μεταξιού από τα μηχανήματα-εκθέματα που υπάρχουν εκεί, όπως είναι η αναπήνιση, η επεξεργασία του νήματος και η ύφανση.

Αυτό είναι το πρώτο μέρος ενός οδοιπορικού σε μια Ελλάδα λιγότερο γνωστή, αλλά εξίσου μαγευτική. Μια Ελλάδα που εκεί, στην εσχατιά των συνόρων, επιμένει να «υφαίνει» την ύπαρξή της όπως εκείνη ξέρει καλύτερα. Στο δεύτερο μέρος, το ταξίδι θα συνεχιστεί στην Κομοτηνή, την Ξάνθη, τη Δράμα και την Καβάλα.

Πηγή: CityFreePress