Η Μαρία Ναυπλιώτου υποδύεται τη Μαρία Κάλλας στην παράσταση "Master Class"

Δημοσιεύτηκε στις 19 Ιουλίου 2019

“Μaster Class”. Το θεατρικό έργο του αμερικανού συγγραφέα Terrence McNally, βασισμένο στο περίφημο σεμινάριο όπου δίδαξε η Μαρία Κάλλας στη Μουσική Σχολή Τζούλλιαρντ της Νέας Υόρκης, στις αρχές της δεκαετίας του '70 (71/72). Τον ρόλο της Μαρίας Κάλλας ερμηνεύει η Μαρία Ναυπλιώτου, σε σκηνοθεσία του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, ενώ το κείμενο μεταφράστηκε από τον Στρατή Πασχάλη.

Το “Master Class” γράφτηκε και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1995, με πρωταγωνίστρια της Ζόι Κάλντγουελ, αρχικά στη Φιλαδέλφεια και μετά στο Μπρόντγουεϊ γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία - Βραβείο Tony, Βραβείο DramaDesk - και διαγράφοντας έκτοτε, μια μακρά τροχιά σκηνικών ερμηνειών του σε ολόκληρο τον κόσμο. Ανάμεσα στις πρωταγωνίστριες που έλαμψαν στον κεντρικό ρόλο, ενσαρκώνοντας τη μεγάλη ελληνίδα ντίβα, η Φαίη Ντάναγουεϊ, αλλά και η Φαννύ Αρντάν στο Παρίσι σκηνοθετημένη από τον Ρομάν Πολάνσκι. Στην Ελλάδα, το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε το 1997-1998 σε σκηνοθεσία του Μιχάλη Κακογιάννη και μετάφραση του Μάριου Πλωρίτη, με την Κάτια Δανδουλάκη στον ρόλο της Κάλλας.

Με ραγισμένη φωνή και καρδιά, η Μαρία Κάλλας στα χρόνια του '70, λίγο μετά το γάμο του άλλοτε πολυαγαπημένου της Ωνάση με τη Τζάκι Κέννεντι και την δική της εμβληματική εμφάνιση, στην άτυχη ωστόσο εμπορικά, κινηματογραφική “Μήδεια” του τραγικού Παζολίνι, που η ίδια τον ερωτεύτηκε απελπισμένα, η μεγάλη αοιδός αποφασίζει να δώσει αυτά τα μαθήματα φωνητικής σε νέους τραγουδιστές. Κινήσεις απόγνωσης λίγο πριν την καταβάλει η κατάθλιψη και τη θερίσει πρόωρα ο θάνατος, πριν καν κλείσει τα πενήντατέσσερα χρόνια της. Τα μαθήματα αυτά μαγνητοσκοπούνται και οι φωτογραφίες της ίδιας, με παντελόνια και γυαλιά να διδάσκει, κάνουν τον γύρο του κόσμου.

Πάνω σε αυτό το υλικό ο Terrence McNally δημιουργεί έναν συναρπαστικό διάλογο της Κάλλας με τους σπουδαστές και τον εαυτό της, αυτοβιογραφικό, αποκαλυπτικό για τα μυστικά της τέχνης της, ειρωνικό και γεμάτο χιούμορ, πικρό για έναν καινούργιο κόσμο που ανατέλλει και που δεν της ταιριάζει. Αυστηρή κι ανθρώπινη, σκληρή κι ευάλωτη, περήφανη κι απλή, αναπολεί, εξοργίζεται, κραυγάζει, γελάει σαρκαστικά, συντρίβεται, ειρωνεύεται, γίνεται κωμική, κλείνεται στον εαυτό της ή ανοίγει τόσο διάπλατα τα χαρτιά της που προκαλεί φόβο. Η μεταιχμιακή στιγμή ενός ιερού τέρατος, πριν γκρεμιστεί σε ένα ύστατο άλμα αυτοκαταστροφής. Όλο το έργο γεμάτο από τη μουσική του Βέρντι, του Πουτσίνι, του Μπελίνι, καθώς παρελαύνουν πρόσωπα μύθοι της όπερας όπως ο Βισκόντι, πρόσωπα σεβαστά της ζωής της όπως η Ελβίρα Ντε Ιντάλγκο, πρόσωπα χρήσιμα για την καριέρα της αλλά και καταπιεστικά για τη φύση της όπως ο Μενεγκίνι, πρόσωπα εφιάλτες του βίου της όπως η μητέρα και η αδελφή της, πρόσωπα αγάπης-μίσους όπως ο Αριστοτέλης Ωνάσης...  Τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής στην Ελλάδα, το άσχημο σουλούπι της, η φυγή της στην Ευρώπη, η μεταμόρφωση, η άνοδος, το απεγνωσμένο σφίξιμο των δοντιών, η εκδίκηση, η ερημιά μιας καλλιτεχνικής ιδιοφυίας που κατά βάθος δεν ήταν παρά μια έντιμη και ειλικρινής Γυναίκα.

Το έργο, στη σημερινή εποχή, εποχή κατάρρευσης κάθε ποιότητας κι αξίας στο όνομα της δημοσιότητας και της διασημότητας, εποχή αποδόμησης της ομορφιάς και της αληθινής τέχνης, εποχή σκύλευσης κάθε μύθου και ιδανικού, έρχεται στη Θεσσαλονίκη, στη σκηνή του Θεάτρου “ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΝ” από τις 15 Μαΐου και συνεχίζει για 2η χρονιά στη σκηνή του Θεάτρου "Δημήτρης Χορν" από τον Οκτώβρη του 2019, για να ζωντανέψει και πάλι τον μύθο της συγκλονιστικής ελληνίδας που υπήρξε η μεγαλύτερη Φωνή του εικοστού αιώνα και που την έλεγαν Μαρία.

Με μια άλλη Μαρία στον κεντρικό ρόλο, την επιβλητική κι αισθαντική Μαρία Ναυπλιώτου, που θα ενσαρκώσει, και η ίδια στην ακμή και την ωριμότητά της, τη μεγάλη ντίβα, μέσα στο σύγχρονο υποκριτικό πνεύμα, σ' ένα διάλογο γενεών με το αρχέτυπο πρότυπο της μεγάλης καλλιτέχνιδας. Η νέα μετάφραση του έργου είναι του ποιητή Στρατή Πασχάλη, που θέλησε να μείνει πιστός τόσο στο ύφος όσο και στο γράμμα του πρωτότυπου κειμένου, διασώζοντας το νεύρο, την ενέργεια, το καυστικό χιούμορ και το πάθος του. Τη σκηνοθεσία του “Master Class" υπογράφει ο καταξιωμένος ηθοποιός και σκηνοθέτης της νεώτερης γενιάς Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος.

ΕΓΡΑΨΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
[…] ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος έχει στήσει μια παράσταση έξοχων ρυθμών και μέτρου, με συναρπαστικές παύσεις και σιωπές, ελκυστική - υπέροχη, παλλόμενη από ερωτισμό, με θετική ενέργεια, τονίζοντας ευεργετικά, αλλά χωρίς να υπερβάλει, τα χιουμοριστικά στοιχεία του έργου [...] Η Μαρία Ναυπλιώτου ως Κάλλας -η μάλλον ως Μαρία Καλογεροπούλου-, χωρίς ούτε μια στιγμή να μιμηθεί την Κάλλας, αλλά μ’ εμφάνιση που ευθέως παραπέμπει σε Κάλλας, αφήνει πίσω τις τυχόν ευκολίες της και τα τυχόν ελαττώματά της και κάνει μια δεξιοτεχνική επίδειξη χωρίς ούτε στιγμή να επιδεικνύεται: μια ερμηνεία σπαρακτική, βγαλμένη απ’ τα σπλάχνα της - σα να ξεριζώνει τα γεννητικά της όργανα στο μονόλογο του φινάλε. Ακολουθώντας υποδειγματικά τους θαυμάσιους ρυθμούς του σκηνοθέτη ποτίζει την υποκριτική της με βιτριολικό χιούμορ απολαυστικό, διατηρώντας το classy, την αριστοκρατικότητα που κομίζει επί σκηνής, όσο ελάχιστες ηθοποιοί μας - ίσως να ’ναι κι η μόνη... Ένας θρίαμβος! Γιώργος Σαρηγιάννης || Το Τέταρτο Κουδούνι

Έμεινα. Τα ‘χασα. Εκτοξεύτηκα. Τσιμπιόμουνα. Ευλογήθηκα. Υποκλίθηκα! Τέτοιο πράγμα. Τέτοια ερμηνεία, Τέτοιο υποκριτικό ταλέντο. Τέτοιο πάθος. Τέτοιες επιδόσεις. Τέτοια ταύτιση. Τέτοια μοναδικότητα από τις ελάχιστες στιγμές στην θεατρική μου περιπλάνηση. […] Δεν ήταν μόνο το πάθος. Μέσα στο οποίο «κολυμπούσε» ασταμάτητα η Μαρία. Δεν ήταν μόνο η αόρατη κόκκινη κλωστή, αυτός ο υπόγειος ιμάντας του «δούναι και λαβείν» ανάμεσα σ αυτήν και στην Μαρία Κάλλας. Δεν ήταν μόνο η διαρκής ταλάντευση. Από τη σιωπή στην έκρηξη. Από την έκρηξη στο παραλήρημα. Από το παραλήρημα στην απελπισία για το φάντασμα του Αριστοτέλη Ωνάση. Από την απελπισία στην αλαζονεία. Από την αλαζονεία στην ταπείνωση. Από την ταπείνωση στην τιμωρία. Από την τιμωρία των μαθητών της στην προσωπική της αυτοτιμωρία. Και από την αυτοτιμωρία στην οργή και την εκδίκηση. Και μέσα σε όλα αυτά τα αντιφατικά συναισθήματά της, διαρκώς να εκπέμπει λάμψεις μιας ασυγκράτητης ευαισθησίας προς όλους και προς όλα! Δημήτρης Δανίκας || Πρώτο Θέμα

Χέρι-χέρι δεσπόζουν στη σκηνή η Μαρία Κάλλας και η Μαρία Ναυπλιώτου […] Όσοι έχετε δει την κινηματογραφική εκδοχή του Masterclass με τη Φανί Αρντάν ξεχάστε την. Η ανεξήγητα υπερτιμημένη γαλλίδα σταρ δεν πιάνει μπάζα μπροστά στη Ναυπλιώτου. Όσο για τη σκηνοθεσία του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, σεβάστηκα τις πέρλες μου και δεν χίμηξα στην αγκαλιά του ξένου ανθρώπου. Οι υποκριτικές και σκηνοθετικές αποσκευές του είναι πολύτιμες για το ελληνικό θέατρο - ο Παπασπηλιόπουλος είναι αυτό που έλεγαν οι παλιοί «εγεννήθη ημίν σκηνοθέτης». […] Στην παράσταση αυτή μπορείτε να βάλετε όσο ψηλά θέλετε τον πήχη των προσδοκιών σας: η Μαρία Ναυπλιώτου με άνεση θα περάσει από πάνω του. Δαίμονας είναι η γυναίκα αυτή πάνω στη σκηνή. Ενας σκοτεινός δαίμονας και μια αγνή θεά. Μια casta diva. Έλενα Ακρίτα || Τα Νέα

Το Master Class είναι για μένα η καλύτερη παράσταση της σεζόν. Όχι μόνο για την εξαιρετική σκηνοθεσία, τους φωτισμούς που συμμετέχουν στη μυθοπλασία και τη φυσικότητα στο παίξιμο των ηθοποιών. Κυρίως όμως επειδή οι θεατές, όπως τότε με την Κάλλας, έτσι και τώρα συρρέουν για να δουν μια άλλη Μαρία να καταθέτει κάθε βράδυ την ψυχή της στα πόδια τους μετατρέποντας το θέατρο σε τόπο καθαγιασμένο από την Τέχνη της. Επειδή το θέατρο είναι ο Ναός της. Λίνα Στεφάνου || LIFO

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ
Το Master Class -όπως το διάβασα εγώ- δεν είναι ένα έργο για τη Μαρία Κάλλας. Δεν είναι ένα έργο για τη μεγάλη, ιδιοφυή σχεδόν, λυρική τραγουδίστρια που άλλαξε σε λίγα μόνο χρόνια τη σχέση του μεγάλου κοινού με την όπερα. Δεν είναι καν ένα έργο για τη δασκάλα ή τη γυναίκα Κάλλας. Το Master Class είναι ένα έργο για τη Μαρία Άννα Σοφία Καικιλία Καλογεροπούλου.

Ένα έργο για το κορίτσι που πάλεψε να γίνει Κάλλας. Για το κορίτσι που πάλεψε να κερδίσει την επιτυχία. Για εκείνο το κορίτσι που, μόλις τα κατάφερε, πάλεψε με την επιτυχία και ακόμα πιο σκληρά και με την Κάλλας για να κερδίσει τη ζωή. Το Master Class είναι ένα έργο για μια μεγάλη προσωπικότητα. Μια προσωπικότητα που ακριβώς επειδή υπήρξε μεγάλη, η επιτυχία δεν της ήταν αρκετή. Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ
Το Master Class, σαν εισηγητής σε εργαστήρια δημιουργικής γραφής, το μετέφρασα με εφόδιο και την ιδιαίτερη αυτή εμπειρία. Το αμετάδοτο της αληθινής τέχνης, η σχέση με τον διψασμένο για μάθηση σπουδαστή που σε φοβάται και τον φοβάσαι, η μοναξιά της πείρας που δεν μπορεί να κερδηθεί παρά μόνο με καιρό και με κόπο. Το μάταιο της προσπάθειας που σε πικραίνει, και όμως ελπίζεις ότι κάποια στιγμή μπορεί ν' ανθίσει. Την Κάλλας τη θαύμασα από νέος, όπως όλοι μας. Ο λόγος μου, αποδίδοντας το κείμενο του Terrence McNally, προσπάθησα να μην τη μακιγιάρει. Μα ούτε και να την απομυθοποιεί. Αλλά ν' αγγίξει το μεγαλείο και την αλήθεια της. Αλήθεια μιας γυναίκας που ένιωσε βαθιά ότι το τραγούδι είναι ομιλία και ποίηση, αλλά και μιας γυναίκας που δεν δίσταζε να χάνει την ψυχραιμία της, να εκτίθεται και να μη φοβάται τις λαβωματιές. Στο τέλος, όλο αυτό το έφερε εις πέρας με αξιοπρέπεια και περηφάνια. Και μας το άφησε σαν κληρονομιά. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη τιμή από τη συμμετοχή μου σε αυτή την παράσταση που την αφορά. Στρατής Πασχάλης