Συστάσεις για επανεξέταση της κατάργησης των δωρεάν rapid test

Δημοσιεύτηκε στις 29 Ιουλίου 2021

Η Επίτροπος Διοικήσεως Μαρία Στυλιανού – Λοττίδη σε τοποθέτηση της αναφορικά με τα μέτρα που λαμβάνονται για καταπολέμηση της πανδημίας του κορωνοϊού και τη συμβατότητά τους με το δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπέβαλε στο Υπουργείο Υγείας σειρά εισηγήσεων/ συστάσεων.

Μεταξύ αυτών συστήνει και την επανεξέταση του μέτρου της απαγόρευσης εισόδου σε άτομα χωρίς SafePass, το οποίο περιλαμβάνει μόνο εμβολιασμένους και νοσούντες, ώστε να περιλαμβάνει και τις άλλες μορφές εξέτασης, κατά τρόπο που δεν θα δημιουργεί διάκριση σε πρόσβαση σε υπηρεσίες και αγαθά. Συστήνει επίσης να επανεξεταστεί η απόφαση για κατάργηση της δωρεάν παροχής εξέτασης ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου από την 1η Αυγούστου 2021, αφού ληφθούν υπόψη οι σχετικοί με αυτή προβληματισμοί, σε συνδυασμό με τις πρόσφατες συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, (ο οποίος συνέστησε την αύξηση της πρόσβασης σε δωρεάν τεστ) και του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (ο οποίος διατύπωσε τη θέση ότι οι διαγνωστικές εξετάσεις πρέπει να είναι καθολικές, προσβάσιμες, έγκαιρες και δωρεάν).

Συστήνει επίσης τα μηνύματα που στέλνονται προς την κοινωνία, αλλά και τα ίδια τα μέτρα, να μην λειτουργούν ως μέσο διαχωρισμού και διάκρισης των πολιτών, να μη διαχωρίζουν την κοινωνία σε στρατόπεδα μεταξύ προσώπων που έχουν εμβολιαστεί και προσώπων που δεν επιθυμούν να εμβολιαστούν και να μη δημιουργούν πόλωση, εντάσεις και κοινωνικό στιγματισμό.
            
Διατυπώνει τη θέση ότι στα πλαίσια της θετικής υποχρέωσης του κράτους να προστατεύσει το συλλογικό αγαθό της υγείας από τις επιπτώσεις της πανδημίας του COVID-19, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι, όλα τα μέτρα που λαμβάνει η κυπριακή πολιτεία για τον σκοπό αυτό, συνάδουν με τις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Αναφέρει πως ειδικότερα, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι, τα εκάστοτε μέτρα που λαμβάνονται για καταπολέμηση της πανδημίας, ειδικά εκείνα που προνοούν για περιορισμό ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών, τηρούν, σε κάθε περίπτωση, τις αρχές της αναγκαιότητας, της αναλογικότητας και της μη διάκρισης, αλλά και τον προσωρινό χαρακτήρα του μέτρου.

Διατυπώνει περαιτέρω τη θέση ότι τα μέτρα που εφαρμόζονται, θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις ειδικότερες περιστάσεις των ατόμων που έχουν αυξημένη ευαλωτότητα (όπως πρόσωπα με χαμηλά εισοδήματα, άνεργους, άτομα με μεταναστευτική καταγωγή κ.ά.), στα οποία οι επιπτώσεις από τα μέτρα ενδέχεται να είναι μεγαλύτερες και δυσμενέστερες σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό.

Στην τοποθέτηση της, η Επίτροπος αναφέρει ακόμα πως αποτελεί κρίσιμο στοιχείο, για συνολική αξιολόγηση της νομιμότητας όλων των επίμαχων και, αναμφίβολα, επώδυνων μέτρων που έλαβε το κράτος για καταπολέμηση της πανδημίας, ο βαθμός συμβατότητάς τους με την αρχή της αναλογικότητας, η οποία, στην προκειμένη περίπτωση,  προϋποθέτει μία δίκαιη εξισορρόπηση μεταξύ του σεβασμού των δικαιωμάτων και ελευθεριών του ατόμου και της προστασίας των συμφερόντων της ευρύτερης κοινωνίας αλλά και των θεμελιωδών δικαιωμάτων μεταξύ τους, ώστε ανάλογα με την περίπτωση και την εξισορρόπηση κάθε φορά των υπο κρίση δικαιωμάτων να κρίνεται πιο υπερτερεί κάθε φορά.

Αξιολογώντας τα μέχρι σήμερα δεδομένα, τις συγκλίνουσες ιατρικές απόψεις και συστάσεις, τα παρόμοιας φύσης μέτρα που λαμβάνουν πολλές άλλες χώρες,  δεν φαίνεται να υπάρχουν διαθέσιμοι άλλοι, λιγότερο επώδυνοι για τους πολίτες τρόποι, για να προστατευθεί το δημόσιο  αγαθό της υγείας, προσθέτει.

Παρατηρεί πως η αργή μείωση των κρουσμάτων σε περιόδους που εφαρμόστηκαν αυστηροί περιορισμοί διακίνησης, εν αντιθέσει με τη ραγδαία αύξησή τους μετά τον τερματισμό τέτοιων μέτρων, καταδεικνύει την ανάγκη επικαιροποιημένων κατά χρονικά διαστήματα μέτρων ανάλογα με την επιδημιολογική εικόνα.

Η Επίτροπος αφού αναφέρεται στις πρόσφατες δικαστικές αποφάσεις κατά των μέτρων που πήρε η Κυβέρνηση, σημειώνει τον προβληματισμό της για το ότι η απαγόρευση εισόδου σε άτομα χωρίς SafePass σε χώρους στους οποίους υπάρχει η δυνατότητα συνάθροισης πέραν των 20 προσώπων, ήταν καθολική και δεν συνεκτιμήθηκαν οι ιδιαιτερότητες που έχουν κάποιοι χώροι στην εξυπηρέτηση βασικών αναγκών των πολιτών.

Εν προκειμένω, θα πρέπει  η Πολιτεία να διαχωρίσει την πρόσβαση σε ουσιώδεις και μη υπηρεσίες και αγαθά (π.χ. υπηρεσίες δημόσιας υγείας ) και  να διασφαλίσει την απρόσκοπτη πρόσβαση, χωρίς υπέρμετρους όρους και δη την αναγκαιότητα εμβολιασμού αλλά να λαμβάνει υπόψη τις εξαιρέσεις και την τριπλή  προϋπόθεση έκδοσης του safePass που δεν θα περιλαμβάνει μόνο τον εμβολιασμό όπως ρητά αναφέρεται στο Ψήφισμα του Συμβουλίου της Ευρώπης, συνεχίζει.

Αναλυτικότερα σε σχέση με την Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για τερματισμό, από την 1η Αυγούστου 2021,  του προγράμματος δωρεάν διενέργειας τεστ αντιγόνου και καθορισμό (ανώτατης) τιμής χρέωσης τα €10, η Επίτροπος παρατηρεί ότι εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής της απόφασης συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού, όπως ανήλικοι που δεν έχουν την επιλογή ή τη συγκατάθεση των κηδεμόνων τους να εμβολιαστούν,  εγκυμονούσες, άτομα που έχουν εμβολιαστεί με την 1η δόση του εμβολίου για την περίοδο των τριών εβδομάδων που οφείλουν να υποβάλλονται σε τεστ, και άτομα που έχουν ολοκληρώσει το εμβολιαστικό τους σχήμα, αλλά επιθυμούν να υποβληθούν σε τεστ για σκοπούς παρακολούθησης της υγείας τους.

Συνεχίζοντας σημειώνει προβληματισμό για το ότι στα άτομα που εξαιρούνται από την υποχρέωση  να καταβάλλουν χρηματικό αντίτιμο για τη διενέργεια rapid test, δεν έχουν περιληφθεί και τα μέλη των ευάλωτων οικονομικά ομάδων του πληθυσμού (π.χ. πρόσωπα που λαμβάνουν Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα, μακροχρόνια άνεργοι, μονογονιοί, χαμηλοσυνταξιούχοι, εθνοφρουροί), τα οποία δεν επιθυμούν να εμβολιαστούν.

Επισημαίνει ότι στις περιπτώσεις αυτές, η συχνή καταβολή του σχετικού αντίτιμου μπορεί να μην είναι εφικτή, περιορίζοντας τη δυνατότητα τους να συμμετάσχουν σε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών ή άλλων δραστηριοτήτων, θέτοντας, έτσι,  ζήτημα έμμεσου εξαναγκασμού τους σε εμβολιασμό και τονίζει ότι στο Ψήφισμα 2383 (2021) της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΣτΕ είχε συναφώς υπογραμμιστεί ότι «η διαθεσιμότητα των πιστοποιητικών στη βάση αρνητικής διαγνωστικής εξέτασης, δεν περιορίζεται σε εκείνους με δυνατότητα πληρωμής…».

Περαιτέρω αναφέρει πως το οικονομικό βάρος που μπορεί να έχει μια οικογένεια για την εξασφάλιση ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου  είναι ένας αποτρεπτικός παράγοντας και εξουδετέρωσης της δυνατότητας εξασφάλισης SafePass ,ο οποίος δημιουργεί διάκριση έναντι των πολιτών σε αντίθεση με τα όσα αναφέρθηκαν στο Ψήφισμα 2383 (2021)  της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΣτΕ , και διαμηνύει ο Οργανισμός  Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της EE(FRA) .

Επιπρόσθετα, σημειώνει ότι η  απόφαση για κατάργηση της δωρεάν παροχής εξέτασης, δεν συνάδει με πρόσφατες συστάσεις διεθνών οργανισμών, όπως του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο οποίος σε πρόσφατη ανακοίνωσή του συνέστησε στα κράτη  να αυξήσουν την πρόσβαση σε δωρεάν τεστ και του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της EE (FRA) ο οποίος διατύπωσε τη θέση ότι οι διαγνωστικές εξετάσεις πρέπει να είναι καθολικές, προσβάσιμες, έγκαιρες και δωρεάν, ώστε να διασφαλίζεται ότι όλοι απολαμβάνουν τα δικαιώματά τους, μπορούν να συμμετέχουν σε διάφορους τομείς της ζωής και να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες χωρίς διακρίσεις.

Επισημαίνει ακόμα ότι δεν διαφαίνεται κατά πόσο η διαφορετική μεταχείριση που επιφυλάσσει η απόφαση μεταξύ εμβολιασμένων και μη πολιτών, είναι, υπό τις περιστάσεις, αναγκαία και ανάλογη σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό ενώ λόγω της διαφορετικής μεταχείρισης μεταξύ πρόσβασης σε δωρεάν εμβόλιο και μη πρόσβασης σε δωρεάν εξέτασης ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου  δημιουργείται διάκριση μεταξύ των πολιτών μάλιστα μέσα από ένα Γενικό Σύστημα Υγείας.

Τονίζει ότι η μη παροχή δυνατότητας δωρεά εξέτασης ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου δεν προτρέπει μόνο στον εμβολιασμό όπως είναι ο στόχος της Πολιτείας αλλά συνάμα αποτρέπει την ανίχνευση των κρουσμάτων, το περιορισμό τους ,την ανίχνευση της αλυσίδας μετάδοσης και κατ’ επέκταση την αποτροπή του ελέγχου της πανδημίας και της μείωσης των κρουσμάτων.

Αναφορικά με τα παράπονα που έλαβε σε σχέση με το περιεχόμενο των μηνυμάτων που προωθεί το Υπουργείο Υγείας για προώθηση/ενθάρρυνση του πληθυσμού να εμβολιαστεί, σημειώνει ότι το περιεχόμενό τους συνάδει με τις συστάσεις που έχουν κάνει επιστημονικοί οργανισμοί, για εμβολιασμό του πληθυσμού το συντομότερο δυνατό με τα εγκεκριμένα από αυτούς εμβόλια, τα οποία και διαθέτει το κυπριακό κράτος.

Σημειώνει επίσης το ότι, την πραγματοποίηση εκστρατειών για αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού, συστήνει και το ψήφισμα 2361(2021) της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΣτΕ, ενώ πολιτικές ενημέρωσης και διαπαιδαγώγησης στον τομέα της υγείας προβλέπει και το άρθρο 168 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ.

Καταλήγει αναφέροντας ότι δεν υπάρχει περιθώριο οποιασδήποτε παρέμβασής της, στις εκστρατείες ενθάρρυνσης του εμβολιασμού ή για τα Σχέδια κινήτρων που έχουν υιοθετηθεί με δικαιούχους άτομα που έχουν εμβολιαστεί.