13 εκκλησίες χωμένες στο (κυπριακό) δάσος

Δημοσιεύτηκε στις 14 Αυγούστου 2024

Στο περίφημο «Χρονικό» του Λεοντίου Μαχαιρά (15ος αιώνας), ο Κύπριος χρονογράφος αναφέρεται στην Κύπρο, προσδίδοντάς της τον χαρακτηρισμό «αγία νήσος». «Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον, καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Η εν λόγω ονομασία δεν είναι καθόλου υπερβολική, καθώς μια αναδρομή στο κυπριακό Αγιολόγιο αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Συγκεκριμένα, στο νησί μας, από τους αποστολικούς χρόνους μέχρι την εποχή του Μαχαιρά αλλά και κατά τους μετέπειτα αιώνες μέχρι και σήμερα, έζησε και αγίασε ένας μεγάλος αριθμός Αγίων. Ως εκ τούτου, η Κύπρος είναι γεμάτη από εκκλησίες, μοναστήρια, εξωκκλήσια και άλλους ιερούς χώρους.

Κάποιοι από αυτούς τους χώρους, μάλιστα, είναι χωμένοι (κυριολεκτικά) μέσα στο δάσος και είναι τόσο εναρμονισμένοι με τον περιβάλλοντα χώρο που δημιουργούν ένα σκηνικό σχεδόν βγαλμένο από παραμύθι. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι ναοί «ξεφυτρώνουν» στη μέση του πουθενά και είτε είσαι θρήσκος είτε όχι, αξίζει, σίγουρα, να τους επισκεφτείς.

Άγιος Κόνωνας – Εθνικό Δασικό Πάρκο Ακάμα
Η εκκλησία του Αγίου Κόνωνος βρίσκεται στην περιοχή του Ακάμα, κοντά στο Νέο Χωριό, και είναι προσβάσιμη μόνο με τα πόδια ή με τη χρήση οχήματος 4x4. Χτίστηκε στη θέση παλαιού ερειπωμένου κτίσματος, αφιερωμένου επίσης στον Άγιο Κόνωνα. Πρόκειται για έναν μικρό, μονόκλιτο ναό, ο οποίος περιτριγυρίζεται από ψηλό θαμνώνα φυσικού αοράτου (αρκεύθου). Το εσωτερικό του ναού είναι, επίσης, λιτό, ενώ στη βόρειά του πλευρά εφάπτεται με φυσική σπηλιά. Ο Όσιος Κόνων ήταν εκ των Κυπρίων Αγίων που ασκήτεψαν στη χερσόνησο του Ακάμα, ιδρύοντας, μάλιστα, στην περιοχή ένα μοναστήρι με λιγοστούς μοναχούς. Στη συνέχεια, κοντά στην εν λόγω μονή χτίστηκε ένα υποτυπώδες νοσοκομείο και γηροκομείο, το γνωστό Πτωχείο, στο οποίο έβρισκαν καταφύγιο οι ασθενείς και οι φτωχοί. Σήμερα, τα κτίσματα αυτά δεν υπάρχουν.

Άγιος Μηνάς – Εθνικό Δασικό Πάρκο Ακάμα
Το εξωκκλήσι του Αγίου Μηνά βρίσκεται στη χερσόνησο του Ακάμα, σχεδόν κρυμμένο στην άγρια βλάστηση του δάσους. Ανήκει στο Νέο Χωριό Πάφου, από το οποίο απέχει περί τα δύο χιλιόμετρα. Χρονολογείται στον 16ο αιώνα και πρόκειται για μονόχωρο, καμαροσκέπαστο ναό που δύναται να φιλοξενήσει μέχρι και 30 πιστούς. Εξωτερικά είναι επενδυμένος με πέτρα, ενώ ως καμπαναριό χρησιμοποιείται μια αυτοσχέδια σιδερένια κατασκευή, τοποθετημένη πλησίον της εκκλησίας. Οι τοίχοι του ήταν διακοσμημένοι με αγιογραφίες, τις οποίες όμως έσβησε η φθορά του χρόνου. Σήμερα, ο ναός βρίσκεται υπό την προστασία του Τμήματος Αρχαιοτήτων και λειτουργεί αρκετές φορές τον χρόνο, καθώς λόγω του ειδυλλιακού τοπίου προτιμάται από αρκετούς πιστούς για την τέλεση Μυστηρίων.

Ξωκκλήσι του Σταυρού – Εθνικό Δασικό Πάρκο Ακάμα
Πρόκειται για ένα ακόμη, άγνωστο στους πολλούς, ξωκκλήσι που βρίσκεται στη χερσόνησο του Ακάμα και συγκεκριμένα στην περιοχή της Τοξεύτρας. Σύμφωνα με το PafosPress, για να επισκεφθεί κάποιος το εν λόγω ξωκκλήσι, πρέπει πρώτα να φτάσει στην εκκλησία της Οσίας Ματρώνας της Αόμματης και ακολούθως να προχωρήσει βαθιά μέσα στην Τοξεύτρα, ακολουθώντας τις σχετικές πινακίδες. Ο ναός ανακαινίστηκε πριν από μερικά χρόνια, αποκτώντας τη σημερινή του μορφή.

Άγιος Γεώργιος των Εμνών – Δάσος Πάφου
Στην καρδιά του δάσους της Πάφου, μέσα σ’ ένα καταπράσινο τοπίο, βρίσκεται χτισμένο το μικρό εξωκκλήσι του Αγίου Γεωργίου των Εμνών, το οποίο ονομάστηκε έτσι λόγω του ομώνυμου πευκοδάσους που το περιβάλλει. Πρόκειται για μονόκλιτη βασιλική εκκλησία, δέκα περίπου χιλιόμετρα βορειοανατολικά της κοινότητας Παναγιάς. Η τοποθεσία της εκκλησίας την καθιστά ιδανικό προορισμό για χαλάρωση και ηρεμία, αφού είναι χτισμένη στην κορυφή ενός λόφου, μέσα σε πυκνό δάσος που αποτελείται από πανύψηλα πεύκα.

Εκκλησάκι Τιμίου Σταυρού – Σταυρός της Ψώκας (Δάσος Πάφου)
Εντός του καταπράσινου δάσους της Πάφου, σε κοντινή απόσταση από τον Δασικό Σταθμό του Σταυρού της Ψώκας και τον ομώνυμο εκδρομικό χώρο, βρίσκεται το μικρό εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού. Πρόκειται για βασιλική, ξυλοσκέπαστη εκκλησία, η οποία είναι χωμένη στην καρδιά του δάσους της Πάφου, του μεγαλύτερου και ωραιότερου πευκοδάσους του νησιού.

Άγιος Μερκούριος – Δάσος Πάφου
Το εξωκκλήσι του Αγίου Μερκουρίου στη Λυσό αποτελεί τη μοναδική εκκλησία αφιερωμένη στον εν λόγω Άγιο. Είναι ένα μικρό ξυλόστεγο εκκλησάκι εντός του δάσους της Πάφου προς τον Σταυρό της Ψώκας, ανατολικά της Λυσού. Ο ναός στη σημερινή του μορφή είναι εξ ολοκλήρου νέος, κτισμένος στη θέση παλαιότερου οικοδομήματος, αγνώστου μεγέθους και τύπου. Το εκκλησάκι ανεγέρθηκε από δύο κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι, ενώ μάζευαν μανιτάρια, βρήκαν τυχαία τα χαλάσματα της παλαιάς εκκλησίας και στην ίδια θέση έχτισαν τον νέο ναό.

Μονή Παναγίας των Ελικών (Ελιτζιών) – Δάσος Πάφου
Η Μονή της Παναγίας των Ελικών βρίσκεται σε μια έξοχη θέση εντός του δάσους της Πάφου, ανάμεσα στα χωριά Κάμπος και Τσακίστρα, περί τα 15 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Μονής Κύκκου. Σήμερα σώζονται μόνο κάποια ερείπια του ναού, ενώ με δαπάνες της Ιεράς Μονής Κύκκου ανηγέρθη μικρή εκκλησία στην περιοχή, πλησίον του μοναστηριού. Το όνομα, με το οποίο είναι γνωστό το μοναστήρι, Παναγία των Ελιτζιών, προέρχεται πιθανότατα από το φυτό ελίκη, ένα είδος ιτιάς. Όπως είναι γνωστό πολλά επώνυμα της Παναγίας στην Κύπρο είναι φυτωνυμικά (βλ. μοναστήρι της Παναγίας των Αψινθίων, Παναγία Πλατανιώτισσα, κ.ά.).

Εκκλησία Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι – Δάσος Αδελφοί
Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της οροσειράς του Τροόδους, στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Πιτσιλιάς, σε απόσταση πέντε περίπου χιλιομέτρων βορειοανατολικά του χωριού Πλατανιστάσα. Από το 1985 περιλαμβάνεται, μαζί με εννέα άλλες τοιχογραφημένες βυζαντινές εκκλησίες του Τροόδους, στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του Κοινοτικού Συμβουλίου Πλατανιστάσας, πριν αποφασίσει κάποιος να επισκεφθεί τον ναό, πρέπει προηγουμένως να τηλεφωνήσει στην Πλατανιστάσα, να ζητήσει τον άνθρωπο που έχει στην κατοχή του το κλειδί του ναού και να συνεννοηθεί μαζί του, για να έλθει να του ανοίξει ή να μεταβεί ο ίδιος στο χωριό και να τον φέρει.

Ιερά Μονή Παναγίας του Άρακα – Δάσος Αδελφοί
Η εκκλησία της Παναγίας του Άρακος βρίσκεται σε κεντρική περιοχή της οροσειράς του Τροόδους, στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Πιτσιλιάς, μεταξύ των χωριών Λαγουδερά και Σαράντι. Ανήκει, όπως και η προαναφερθείσα εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Η Μονή ιδρύθηκε στη Μέση Βυζαντινή Περίοδο, γύρω στον 12ο αιώνα. Σύμφωνα με μια παράδοση, ένας προύχοντας της περιοχής, ο Λέων Αυθέντης, καθώς κυνηγούσε, είδε ένα γεράκι να γυροφέρνει στον χώρο και σκέφτηκε πως εκεί θα υπήρχε θήραμα. Στην προσπάθειά του να το παγιδεύσει, βρήκε την εικόνα της Παναγίας. Τότε, αποφάσισε να κτίσει ένα μοναστήρι, αφιερωμένο σε αυτήν.

Ιερά Μονή Παναγίας της Ασίνου – Δάσος Αδελφοί
Η εκκλησία της Παναγίας της Φορβιώτισσας, περισσότερο γνωστή ως η Παναγία της Ασίνου, βρίσκεται στις βόρειες υπώρειες της οροσειράς του Τροόδους, τρία χιλιόμετρα νοτίως του χωριού Νικητάρι. Ανήκει στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, όπως και οι δύο προαναφερθείσες εκκλησίες. Η Μονή ιδρύθηκε το 1099, συνέχισε να λειτουργεί κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα οπότε και εγκαταλείφθηκε. Σήμερα, σώζεται μόνο το Καθολικό. Το εσωτερικό του ναού είναι κατάγραφο με τις παλαιότερες τοιχογραφίες να ανάγονται ήδη στις αρχές του 12ου αιώνα.

Ξωκκλήσι Παναγίας Χρυσογαλούσας (Γαλακτοτροφούσας) – Δάσος Αδελφοί
Το μικρό ξωκκλήσι της Παναγίας Χρυσογαλούσας βρίσκεται περί το ένα χιλιόμετρο δυτικά της κοινότητας Φτερικούδι. Σύμφωνα με τον οικονόμο του χωριού, το εκκλησάκι χτίστηκε το 1998, ακολουθώντας τα αρχιτεκτονικά πρότυπα της εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι. Στη σημερινή θέση του ναού, υπήρχε και παλαιότερα εκκλησία, επίσης, αφιερωμένη στην Παναγία, η οποία όμως καταστράφηκε το 1575 από τις λεηλασίες των Τούρκων. Η αρχαία εικόνα της Παναγίας βρίσκεται στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου στην Άλωνα, ενώ οι λόγοι μεταφοράς της εκεί παραμένουν άγνωστοι. Σημείωση ότι ο ναός δεν είναι πάντοτε ανοικτός, γι’ αυτό σε περίπτωση που σκοπεύετε να τον επισκεφθείτε, καλύτερα πρώτα να επικοινωνήσετε με κάποιον από το Κοινοτικό Συμβούλιο του χωριού.

Παναγία Πλατανιώτισσα – Δάσος Τροόδους (Πλατάνια)
Πνιγμένη μέσα στο πράσινο, νοτιοδυτικά του εκδρομικού χώρου των Πλατανιών, βρίσκεται η μικρή εκκλησία της Παναγίας της Πλατανιώτισσας. Χτίστηκε σχετικά πρόσφατα, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, σύμφωνα με τα αρχιτεκτονικά πρότυπα των εκκλησιών της ορεινής Κύπρου. Η εκκλησία δεν διαθέτει καμπαναριό, αλλά ένα σήμαντρο κρεμασμένο σε ένα δέντρο. Εσωτερικά ο ναός είναι, επίσης, λιτός, αποτελούμενος από ένα τέμπλο με λίγες εικόνες.

Άγιος Γεώργιος του Δάσους – Δάσος Τροόδους
Λίγα μόλις μέτρα από την κεντρική πλατεία του Τροόδους, στην καρδιά του πευκοδάσους, βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Δάσους, η οποία είναι κτισμένη με την χαρακτηριστική πέτρα της οροσειράς. Η εν λόγω εκκλησία χτίστηκε από τους Άγγλους αποικιοκράτες εξ ου και ακολουθεί τα αρχιτεκτονικά πρότυπα των αγγλικανικών εκκλησιών. Η επικλινής της στέγη στοχεύει στην προστασία από το βάρος του χιονιού που συσσωρεύεται κατά τους χειμερινούς μήνες, αφού η κλίση επιτρέπει στο χιόνι να πέφτει στο έδαφος.

Πηγή: CityFreePress