O Εύης Γαβριηλίδης, ο μεγάλος θεατράνθρωπος της Κύπρου

Δημοσιεύτηκε στις 15 Απριλίου 2015

Ο αγαπημένος θεατράνθρωπος, ο Εύης Γαβριηλίδης, που έφυγε σήμερα τα ξημερώματα (Τετάρτη 15 Απριλίου), παραχώρησε τον Ιανουάριο του 2009 μια σπάνια συνέντευξη στο περιοδικό Madame Figaro και στη Βαρβάρα Γεωργιάδου με αφορμή την παράσταση "Ένας Όμηρος" που σκηνοθέτησε για τον ΘΟΚ. 

Μετά από πενήντα χρόνια στο θέατρο, με περισσότερες από εκατόν παραστάσεις σε Κύπρο και Ελλάδα και με δεκάδες τιμητικές διακρίσεις, ο σκηνοθέτης Εύης Γαβριηλίδης είναι χωρίς αμφιβολία, ο μεγάλος θεατράνθρωπος της Κύπρου!

Προτού τον συναντήσω, ήξερα απλά πως πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους θεατρικούς σκηνοθέτες, σε Κύπρο και Ελλάδα. Όταν τον είδα να προλογίζει την πρεμιέρα της παράστασης  Ένας Όμηρος, του Μπρένταν Μπίαν που σκηνοθέτησε για την Κεντρική Σκηνή του ΘΟΚ και ύστερα την παράσταση, συνειδητοποίησα το μεγαλείο του. Και όταν τον συνάντησα, λίγο προτού φύγει για την Αθήνα, όπου σκηνοθετεί την παράσταση Το παιχνίδι του έρωτα και της τύχης του Μαριβό, στο Θέατρο Τέχνης, δεν είχα καμιά αμφιβολία πως ο κύριος Εύης Γαβριηλίδης, είναι ένας αυθεντικός θεατράνθρωπος. Όχι μόνο επειδή διετέλεσε για δεκατέσσερα χρόνια διευθυντής του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου, έπαιξε και σκηνοθέτησε δεκάδες παραστάσεις στην Κύπρο και την Ελλάδα και κέρδισε τον σεβασμό των ανθρώπων του θεάτρου. Αλλά επειδή, επιπλέον, διαθέτει την αύρα της σκηνής, τη σεμνότητα που έχουν οι πραγματικοί καλλιτέχνες και μια προσωπική ιστορία, που όταν άρχισε να τη διηγείται, είχα την αίσθηση πως παρακολουθούσα σε αποκλειστική προβολή, σημαντικές στιγμές της τηλεόρασης, του κινηματογράφου και του θεάτρου. Τζένη Γαϊτανοπούλου, Κάρολος Κουν, Ηλίας Καζάν, Actors Studio, Μέριλιν Μονρόε… Σκηνές από το θεατρικό μονόπρακτο της ζωής του Εύη Γαβριηλίδη!

Έτσι άρχισαν όλα
Ξεκίνησα από μία παράσταση στο γυμνάσιο. Είχε έρθει ένας ηθοποιός στο σχολείο και με ρώτησε εάν θέλω να παίξω στο θέατρο. Του είπα ‘θα ρωτήσω τους γονείς μου και θα σας πω’. To συζήτησα με τον πατέρα μου, που ήταν ένας πολύ προοδευτικός άνθρωπος. Μου είπε ‘πήγαινε, για μία όμως παράσταση’. Την επομένη της παράστασης, ο θίασος είχε ανάγνωση για το καινούργιο του έργο και εγώ είχα ρόλο. Δεν μπορούσα να αρνηθώ, οπότε πήγα ξανά στο πατέρα μου. ‘Άκουσε παιδί μου, να παίξεις και θα έρθω να σε δω’ μου λέει ‘και αν έχεις ταλέντο και θες να συνεχίσεις να το κάνεις. Αν όμως όχι, εγώ θα στο πω’. Ήρθε, με είδε και μου είπε : «Γιέ μου δεν έχεις ταλέντο» . Αλλά δεν ακούμε ποτέ τους γονείς μας. (γέλια)

Ηθοποιός ή οδοντίατρος;
Ήθελα πολύ να σπουδάσω σε μια δραματική σχολή αλλά για να πεισθεί ο πατέρας μου έπρεπε να σπουδάσω και κάτι πιο « προσγειωμένο». Αυτό έκανε και ο φίλος μου Παναγιώτης Σέργης που φοιτούσε παράλληλα στη δραματική και στη φιλολογία. Έτσι επιλέξαμε με τον πατέρα μου την οδοντιατρική πήγα στην Αθήνα και φοιτούσα ταυτόχρονα στην οδοντιατρική και στη Δραματική Σχολή του Καρόλου Κουν. Μετά από δυόμισι χρόνια σπουδών, ο πατέρας μου πέθανε και εγώ δεν είχα χρήματα για την οδοντιατρική.  Έτσι τελείωσα μόνο την δραματική καθώς είχα μισό ακόμη έτος σπουδών για να τελειώσω.

Αφού πήρα το πτυχίο μου, ακολούθησα το δρόμο του ηθοποιού. Συμμετείχα σε παραστάσεις και έκανα περιοδείες στην Ελλάδα με διάφορους θιάσους. Δεν ήμουν, όμως, σπουδαίος ηθοποιός. Είχε δίκαιο ο πατέρας μου και το είχα καταλάβει. Συνειδητοποίησα πως μου αρέσει να σκηνοθετώ. Έτσι πήγα στο Λονδίνο για να σπουδάσω σκηνοθεσία, και ύστερα στο Σικάγο και στη Νέα Υόρκη, όπου πήρα το μάστερ μου και έκανα τηλεοπτική σκηνοθεσία. Όταν ήμουν στη Νέα Υόρκη, ήθελα να παρακολουθήσω μαθήματα στο Actors Studio και έπρεπε να συναντήσω τον Ηλία Καζάν που ήταν ένας εκ των ιδρυτών του για να με βοηθήσει. Με συμβούλευσαν να μην του πω πως έχω σκοπό να σταδιοδρομήσω στην Αμερική γι΄ αυτό και εγώ πονηρά του είπα ότι « Εγώ σκοπεύω να επιστρέψω στην πατρίδα μου για να εργαστώ» και αυτή ήταν η αλήθεια. Έτσι με πήρε απ’ το χέρι και με πήγε στο Actors studio ως ακροατή. Εκεί ήταν και Μέριλιν Μονρόε μαθήτρια στη σχολή. Ήταν η αγαπημένη του Lee Strasberg, που ήταν ο διευθυντής της σχολής. Ο Καζάν με έβαλε και κάθισα δίπλα της. Από τη μια καθόταν η Μέριλιν και από την άλλη ο Μπεν Γκαζάρα. Δεν είπαμε πολλά-πολλά. Η φράση που μου έλεγε συχνά ήταν ‘καπνίζετε πολύ’. Κάπνιζα τότε, όλοι καπνίζαμε και έδιωχνε τον καπνό από το τσιγάρο. Δεν είναι και λίγο να στο λέει αυτό μια στaρ. (γέλια)

"Το τίμημα που πλήρωσα για να φτάσω εδώ που είμαι σήμερα, ήταν το ίδιο που πληρώνουν όσοι σπουδάζουν με δικό τους κόπο. Έκανα πολλά επαγγέλματα και στην Αγγλία και στην Αμερική μέχρι να τελειώσω τις σπουδές μου"

 

Το θέατρο της Δευτέρας
Τελειώνοντας τις σπουδές μου στην Αμερική, πηγαίνω στην Ελλάδα και συνεργάζομαι με σπουδαίους ηθοποιούς όπως τον Χορν, την Αναλυτή και το Ρηγόπουλο. Ύστερα επιστρέφω στην Κύπρο και διορίζομαι στο ΡΙΚ ως σκηνοθέτης στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση. Γενικός διευθυντής του ΡΙΚ  ήταν τότε  ο Ανδρέας Χριστοφίδης, με τον οποία ήμασταν πολύ φίλοι. Μια μέρα, χτύπησα την πόρτα του γραφείου του, κρατώντας στο χέρι ένα βιβλίο με φωτογραφίες μικρών θεάτρων. Του το δίνω, το φυλλομετρά και μου λέει ‘μακάρι να είχαμε και στην Κύπρο κάτι ανάλογο’. Εγώ βέβαια πήγα διαβασμένος και του πρότεινα να φτιάξουμε το θέατρο σε ένα χώρο που υπήρχε ήδη στην αυλή του ΡΙΚ. Σε χρόνο ρεκόρ το πέρασε απ’ το διοικητικό συμβούλιο, έγινε το θέατρο και φέραμε απ’ την Αθήνα ένα μπουκέτο σπουδαίων ηθοποιών. Τον Στέλιο Καυκαρίδη, τη Δέσποινα Μπεμπεδέλη, τον Νίκο Χαραλάμπους, την Τζένη Γαϊτανοπούλου και ένα ζευγάρι ελλαδιτών. Τάκη Βουτέρη και την Κατερίνα Καραγιάννη. Έτσι ξεκίνησε το θεατράκι του ΡΙΚ, στο οποίο ανεβάσαμε δώδεκα θεατρικά έργα, μέσα σε δυο χρόνια. Τα θεατρικά αυτά, τα κινηματογραφούσαμε και τα στέλναμε και στην Αθήνα, όπου  και μεταδιδόντουσαν κάθε Δευτέρα. Ήταν το λεγόμενο Θέατρο της Δευτέρας. Τις Δευτέρες ήταν κλειστά τα θέατρα και οι ηθοποιοί εκεί συνήθιζαν να πηγαίνουν στο κινηματογράφο. Μια Δευτέρα οι ηθοποιοί του Κάρολου Κουν, ρώτησαν σε ποια ταινία θα πάνε. Και αυτός τους είπε, ‘απόψε έχει κυπριακό θέατρο στην τηλεόραση’. Ήταν πολύ κολακευτικό αυτό για μένα, γιατί ο Κουν ήταν δάσκαλός μου.

Ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου
Μετά την Τουρκική Εισβολή, όλοι είχαμε τάσεις φυγής. Έτσι και εγώ πήγα στην ΕΡΤ και συνάντησα το γενικό διευθυντή, ο οποίος μου πρότεινε να εργαστώ ως υπεύθυνος των θεατρικών προγραμμάτων. Ήταν ένα σπουδαίο άνοιγμα για μένα, το οποίο συζήτησα με τον Ανδρέα Χριστοφίδη. Του ζήτησα να με αφήσει να φύγω, έστω για ένα χρόνο. Μου είπε ναι , αλλά μετά από δυο μήνες. Αφού πέρασαν οι δυο μήνες μου, ζήτησε να κάτσω άλλο ένα και ύστερα ακόμη ένα. Κάποια στιγμή ανακάλυψα πως ο Ανδρέας, ως μέλος του Δ.Σ του ΘΟΚ γνώριζε για την μέλλουσα προκήρυξη της θέσης Διευθυντή στο ΘΟΚ. Πήρα τη θέση μετά από διαγωνισμό και απάντησα αρνητικά στην πρόταση της ΕΡΤ. Ήταν ένα «όχι» που δεν μετανιώνω, γιατί υπήρξε καθοριστικό για το υπόλοιπο της ζωής μου. Στον ΘΟΚ ήμουν διευθυντής για δεκατρία χρόνια, και ταυτόχρονα σκηνοθετούσα παραστάσεις στην Κύπρο και στην Ελλάδα.

Η Τζένη ΓαΪτανοπούλου
Πενήντα χρόνια στο θέατρο νομίζω πως στάθηκα πολύ τυχερός. Είχα σύζυγο την Τζένη Γαϊτανοπούλου, η οποία στεκόταν δίπλα μου, με καθοδηγούσε, με στήριζε και με προστάτευε. Η Τζένη γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ, εμείς όμως γνωριστήκαμε στην Κύπρο, όταν έκανε θέατρο στο ραδιόφωνο. Ερωτευτήκαμε, χωρίζαμε κατά καιρούς, ξανασμίγαμε και όλη αυτή η ιστορία κράτησε χρόνια. Κάποια στιγμή μου προέκυψε ένα πρόβλημα υγείας. Η Τζένη με έβαλε αμέσως στο αεροπλάνο και φύγαμε την ίδια μέρα για το Λονδίνο προκειμένου να εγχειριστώ. Από τότε δεν χωρίσαμε ποτέ ξανά. Επιστρέψαμε στην Κύπρο και κάποια στιγμή άρχισα να αισθάνομαι πως η Τζένη θα ήθελε να παντρευτούμε. Αν και δεν πιστεύω στο γάμο, ένιωθα πως της το όφειλα. Έτσι αφού κανόνισα τα του γάμου, χωρίς να το γνωρίζει, μια Παρασκευή της λέω ‘Τι θα κάνεις αύριο το απόγευμα; Πάμε να δούμε ένα φίλο’;  Έτσι το Σάββατο το απόγευμα, ήρθε ένας φίλος, ο κουμπάρός μας, μας πήρε με το αμάξι και σταματήσαμε στην εκκλησία του Τρυπιώτη. Μου λέει η Τζένη  Π’άμε σε γάμο; Ποιος παντρεύεται’. Εσύ της απάντησα. Πώς είναι η συμβίωση ανάμεσα σε δυο ανθρώπους του θεάτρου; Κατά καιρούς υπήρξαν στιγμές αντιπαράθεσης. Την εποχή που ήμασταν και οι δυο στο ΘΟΚ, νιώθοντας πως η Τζένη είναι δικός μου άνθρωπος, μπορεί να μην ήμουνα ο ευγενικότερος σκηνοθέτης. Τα βρίσκαμε όμως στο τέλος, γιατί πιστεύαμε και πιστεύουμε ο ένας στο ταλέντο του άλλου. Θυμάμαι όταν είχα σκηνοθετήσει στη Θεσσαλονίκη την Επίσκεψη της γηραιάς κυρίας. Η παράσταση είχε μεγάλη επιτυχία και όλοι έλεγαν για μένα αυτός είναι ο σύζυγος της πρωταγωνίστριας και με αποκαλούσαν κύριε Γαϊτανόπουλε. (γέλια)

"Πενήντα χρόνια στο θέατρο νομίζω πως στάθηκα πολύ τυχερός. Είχα σύζυγο την Τζένη Γαϊτανοπούλου, η οποία στεκόταν δίπλα μου, με καθοδηγούσε, με στήριζε και με προστάτευε"

 

Ο δρόμος για το χειροκρότημα
Το τίμημα που πλήρωσα για να φτάσω εδώ που είμαι σήμερα ήταν το ίδιο που πληρώνουν, όσοι σπουδάζουν με δικό τους κόπο. Έκανα πολλά επαγγέλματα και στην Αγγλία και στην Αμερική, μέχρι να τελειώσω τις σπουδές μου. Ταξιθέτης,  σερβιτόρος, καθαριστής… Δεν το μετανιώνω, ήταν εμπειρίες ζωής. Θυμάμαι στο Σικάγο σπούδαζα και εργαζόμουν τα βράδια σε ένα πολύ αριστοκρατικό εστιατόριο. Όταν πήρα το πτυχίο μου δούλευα εκεί για τρεις μήνες, από το πρωί μέχρι το βράδυ, για να μαζέψω λεφτά. Φαίνεται πως ήμουν καλός ως γκαρσόνι και ο διευθυντής μου πρότεινε να γίνω υπεύθυνος για τα πάρτι. Και για να με δελεάσει, μου είπε πως θα βγάζω πολλά χρήματα. Και όταν εγώ του απάντησα πως θα πάω στην πατρίδα μου για να κάνω θέατρο έβαλε τα γέλια. Το θεώρησε πολύ τρελό. (γέλια)

Ελεύθερος σκοπευτής
Τώρα πια θα με χαρακτήριζα ελεύθερο σκοπευτή. Διαλέγω και με διαλέγουνε. Αν και έχω κάνει αρκετές συνεργασίες με διάφορα θεατρικά σχήματα στην Ελλάδα, οι περισσότερές μου δουλειές ήταν στην Κύπρο. Συνήθισα εδώ, γιατί είμαστε μια οικογένεια με τους ηθοποιούς και μιλάμε την ίδια γλώσσα. Τώρα θα συνεργαστώ ξανά με το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν, με το έργο του Μαριβό, Το παιχνίδι του έρωτα και της Τύχης, σε μουσική του Κώστα Κακογιάννη. Η πρεμιέρα θα γίνει στις 29 Ιανουαρίου και ομολογώ, πως παρά το γεγονός ότι έχω σκηνοθετήσει πολλά έργα, κάθε φορά πριν την πρεμιέρα έχω την ίδια αγωνία, η οποία εμφανίζεται πάλι όταν έρθει το επόμενο έργο. Είναι όμως, η γλύκα και ο μαζοχισμός του καλλιτέχνη. Μου αρέσει αυτή η εναλλαγή των έργων, των συγγραφέων και των ηθοποιών. Είναι σαν να γεύεσαι διάφορα φαγητά . Σου κάνει κέφι η αλλαγή. Γιατί πεινάς ως σκηνοθέτης και εγώ ακόμη πεινάω. Κάποια στιγμή όταν πάψω να αισθάνομαι αυτή την πείνα, θα πρέπει να σταματήσω. Θα πηγαίνω όμως στο θέατρο και θα χαίρομαι τις καλές παραστάσεις. Ελπίζω πάντως  να αργήσει αυτή η στιγμή.

Θεατρική εξυπνάδα
Όσο μεγαλώνω γίνομαι πιο δεκτικός. Μου αρέσουν πράγματα που κάποτε ίσως τα επέκρινα. Δεν ξέρω βέβαια πότε ήμουν πιο σωστός. Τότε ή τώρα; Πάντως ωρίμασα και έχω ένα ιδίωμα που δεν το έχουν πολλοί σκηνοθέτες. Αγαπώ τους ηθοποιούς και αγαπώντας τους, τους κάνω συγγενείς στις δοκιμές και στο έργο. Καμιά φορά είναι πολύ δημιουργικοί και οι καβγάδες που μπορεί να έχω ακόμη και με τους μεγάλους ηθοποιούς. Έχουν άποψη που πολλές φορές είναι και σωστή. Και εάν σκηνοθέτης δεν είναι χορτάτος ή φτασμένος και πάει κόντρα σε αυτό που ξέρει πως είναι σωστό, κάνει ζημιά. Άρα μόλις συνειδητοποιήσω πως κάνω λάθος, ενστερνίζομαι την άποψη του ηθοποιού. Αυτό δεν είναι μεγαλοψυχία, είναι νομίζω θεατρική εξυπνάδα.

Ηθοποιός ή σκηνοθέτης;
Αν κάποιος μου ζητούσε να διαλέξω ανάμεσα στη σκηνοθεσία και την ηθοποιία, θα επέλεγα τη σκηνή. Θα ήθελα να ήμουν ένας καλός ηθοποιός. Πλέον έχω πάψει να είμαι ηθοποιός και ένας από  τους λόγους ήταν και το γεγονός ότι δεν μπορώ  να αποστηθίσω κείμενά. Αυτό συνέβαινε ακόμη και όταν ήμουν νέος. Όταν έπαιζα στην τηλεοπτική σειρά Η Αίθουσα του Θρόνου, οι ατάκες μου ήταν γραμμένες σε χαρτί και επειδή φορούσα μαύρα γυαλιά μπορούσα να τις διαβάζω χωρίς αυτό να φαίνεται. Στο δε θέατρο, όταν έπαιξα στον Πλούτο του Αριστοφάνη, με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, είχα στο αφτί μου ακουστικό και προσωπικό μου υποβολέα. (γέλια)

Το θέατρο στην Κύπρο
Στην Αθήνα γίνεται ένας πόλεμος επιβίωσης μεταξύ θεάτρων και ηθοποιών. Κάθε ηθοποιός στο τέλος της σεζόν, εκτός από κάποια άτομα που επιβάλλονται από την τηλεόραση, ζει με την ανασφάλεια της επόμενης δουλειάς, γι’ αυτό φροντίζει να είναι πάντα καλός. Στην Κύπρο τα πράγματα είναι πιο εύκολα. Υπάρχουν τα θέατρα που βοηθούνται οικονομικά από το ΘΟΚ και η τηλεόραση. Άρα οι περισσότεροι ηθοποιοί έχουν δουλειά και πλέον προσπαθούν, όχι να επιβιώσουν αλλά να ζήσουν καλά.

Το τρίτο κουδούνι
Για να επιλέξω ένα έργο πρέπει να με αγγίζει, να μου «μιλά». Να είναι κοντά στις προτιμήσεις μου και να μπορώ να το μεταφράσω θεατρικά. Έργα που αγάπησα όπως Η Σαμία του Μενάνδρου, ο Βυσσινόκηπος και Η Επίσκεψη της Γηραιάς Κυρίας μένουν ακόμη στη μνήμη μου ζωντανά. Είναι και άλλα πολλά που μου αρέσουν και άλλα έργα που έκανα από καθήκον. Απ’ εδώ και πέρα υπάρχουν πολλά έργα που θέλω να ανεβάσω. Ένα από αυτό είναι και Ο Ίων του Ευριπίδη. Θέλω να  σκηνοθετήσω την παράσταση με τη συμμετοχή του Αλκίνοου Ιωαννίδη.. Πριν από ένα μήνα συνάντησα ξανά τον Αλκίνοο, ο οποίος μου είπε ότι θέλει και αυτός να κάνουμε τον Ίωνα και πως θα γράψει τη μουσική και θα παίζει και στην παράσταση. Το θέατρο είναι η ζωή μου. Καμιά φορά σκέφτομαι τον εαυτό μου σαν οδοντίατρο.  Με την σκέψη και μόνο με πονάει το δόντι. Όχι δεν θα μπορούσα να ασχοληθώ με τίποτα άλλο εκτός από το θέατρο. Είμαι χαρούμενος και ευτυχισμένος, που το επέλεξα!