Συνέντευξη με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη - Η (βαθιά) στιγμή του θεάτρου

Δημοσιεύτηκε στις 02 Ιουλίου 2013

Ειλικρινά πιστεύω ότι ένα τραγούδι, ένα ποίημα, μια ταινία, ένα βιβλίο ή μια συνέντευξη που θα διαβάσεις, μπορεί να σε κάνει καλύτερο άνθρωπο. Να σε καθορίσει. Το έχω ‘πάθει’ πολλές φορές. Πηγαίνοντας στον ΘΟΚ για να συναντήσω τον Αλκίνοο, δεν πήγα τόσο για να γεμίσω δυο σελίδες στο περιοδικό αλλά για να ‘πάρω’ κάτι από ένα άνθρωπο και ένα καλλιτέχνη που εκτιμώ βαθύτατα. Το χαμόγελο του, το καθαρό και βαθυστόχαστο βλέμμα, το πάθος με το οποίο μιλά για την καλλιτεχνία του αλλά και για την οικογένειά του, η υπέρμετρη αισιοδοξία με την οποία αντιμετωπίζει τα πάντα, ακόμα και η ευφράδεια λόγου που διαθέτει, σε γοητεύουν μεμιάς.

20 χρόνια μετά την πρώτη ‘Σαμία’ πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να μπεις ξανά σε μια διαδικασία όπου πρέπει να μάθεις λόγια και να ενσαρκώσεις ένα ρόλο;

Επί 20 χρόνια έχω συνέχεια τα λόγια στο μυαλό μου και πολλές φορές χρησιμοποιώ ατάκες από τον ρόλο μου και από άλλους ρόλους του έργου μέσα στην καθημερινότητά μου. Δεν ένοιωσα, δηλαδή, ότι έπρεπε να μάθω κάτι από την αρχή, αλλά έπρεπε ίσως να εξοικειωθώ με την ιδέα ότι έπρεπε να ανέβω πάνω σε μία σκηνή πάλι και να ερμηνεύσω τον ρόλο. Βέβαια, είναι σπουδαίο το γεγονός ότι σχεδόν όλοι οι εν ζωή συντελεστές της πρώτης παράστασης είναι εδώ στην αναβίωση της Σαμίας. Μεγάλοι, σπουδαίοι ηθοποιοί, τους οποίους θαυμάζω από νήπιο και οι οποίοι έχουν την ικανότητα και την καλοσύνη να βοηθήσουν ένα άνθρωπο που απουσιάζει τόσα χρόνια από το θέατρο έτσι ώστε να σταθεί αξιοπρεπώς μαζί τους στη σκηνή.

Ποια ατάκα χρησιμοποιείς συχνά;

Ανάλογα με την περίσταση έρχονται και τα λόγια από μόνα τους, όταν ταιριάζουν. Έχοντας τρία παιδιά, ας πούμε, κάποτε λέω ‘Τίνος είναι το παιδίον; Το γνωρίζει το αιδοίον’.

Ξαφνιάστηκες όταν σου πρότειναν από τον ΘΟΚ να παίξεις ξανά στην Επίδαυρο; Είχες κάποιους ενδοιασμούς;

Είχε υπάρξει η πρόταση και για τον περασμένο χειμώνα, αλλά λόγω ανειλημμένων δικών μου υποχρεώσεων και λόγω μιας αίσθησης δικής μου ότι το έργο είναι φτιαγμένο και σκηνοθετημένο να λάμπει σε εξωτερικούς χώρους, θεώρησα ότι ήταν καλό να γίνει καλοκαίρι. Όχι, δεν έχω ενδοιασμούς. Είναι σημαντικό που συναντώ ένα ρόλο που με είχε σημαδέψει προ εικοσαετίας -ήταν μια από τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής μου- ενώ είναι και μια νίκη απέναντι στον χρόνο να δοκιμάζεις ξανά τον εαυτό σου, στο ίδιο αντικείμενο, με τους ίδιους συνεργάτες. Είναι, όμως, σπουδαίο και για τον ΘΟΚ που επανέρχεται στην Επίδαυρο μετά από χρόνια. Ειδικά σε μια περίοδο σαν τη σημερινή.

‘’Το θέατρο είναι ζωή. Ακολουθεί τους κανόνες της και την καθρεφτίζει με τον πιο απόλυτο, μαγικό και ταυτόχρονα σκληρό τρόπο‘’

Πως διαφοροποιείται η τωρινή παράσταση σε σχέση με την πρώτη;

Έχουν ‘φύγει’ κάποιοι άνθρωποι και αυτό είναι κάτι που δεν μπορώ να μην το σκέφτομαι συνεχώς. Έτσι είναι η ζωή όμως και το θέατρο είναι ζωή. Ακολουθεί, όπως όλα, τους κανόνες της ζωή και την καθρεφτίζει με τον πιο απόλυτο τρόπο. Τον πιο μαγικό και ταυτόχρονα σκληρό τρόπο.

Η μακροχρόνια τριβή σου με το τραγούδι αλλά και οι σπουδές σου σε αυτό σε βοηθάνε ακόμα περισσότερο στην θεατρική ερμηνεία;

Δεν έκανα σπουδές στο τραγούδι. Οι σπουδές μου ήταν θεατρικές και μουσικές. Αλλά σαν τραγουδιστής δεν σπούδασα. Ούτε ήθελα ποτέ να γίνω τραγουδιστής. Ήθελα να γίνω μουσικός. Αυτό με ενδιέφερε. Ήθελα να συνθέτω, να γράφω τραγούδια, να παίζω όργανα…

Αλήθεια, δεν έχεις καλλιεργήσει ποτέ την φωνή σου;

Μια φορά, όταν ήμουν πολύ νέος, όταν ξεκινούσα, με πήρε με το ζόρι η Ελευθερία Αρβανιτάκη στη δασκάλα της όπου έκανα μισή ώρα μάθημα. Ενώ ήταν εξαιρετική δασκάλα, δεν πήγα ξανά. Ένοιωθα ότι δεν με ενδιαφέρει καθόλου αν τραγουδώ καλά ή κακά. Λάθος βέβαια, αφού και η ερμηνεία είναι ένα μέρος του αντικειμένου μου. Μπορούσα, όμως, να μελετώ με τις ώρες θεωρητικά της μουσικής ή κάποιο όργανο, κλεισμένος για μήνες σε ένα μικρό δωμάτιο, αλλά την φωνή όχι. Μου είναι πάρα πολύ βαρετό να ασχολούμαι με την φωνή.

Η γλώσσα (καθαρεύουσα) του Γιάννη Βαρβέρη, ο οποίος μετέφρασε το έργο, έχει μουσικότητα όσο και ο αρχαίος λόγος;

Είναι σίγουρα πολύ πιο κοντά στη μουσικότητα του αρχαίου λόγου όπως είναι πολύ κοντά και στη μουσικότητα της κυπριακής διαλέκτου. Η μετάφραση είναι πράγματι σε αρχαΐζουσα καθαρεύουσα, τόσο λεπτά όμως γραμμένη που ακόμα και σε ένα άνθρωπο που δεν γνωρίζει καθόλου την καθαρεύουσα, τα πάντα είναι ξεκάθαρα και σαφή. Μέχρι και σε φίλους μου ξένους, που μιλούν σχετικά καλά νέα ελληνικά αλλά δεν έχουν καμία σχέση με τις προηγούμενες φάσεις της γλώσσας μας, τους είναι απολύτως κατανοητό το κείμενο.

Πως είναι να παίζεις στην Επίδαυρο; Πρόσφατα, μια ηθοποιός μου είπε πως όποτε πάει εκεί φτιάχνει το στομάχι της, χάρη στην ενέργεια του σημείου.

Ακριβώς εκεί ήταν το Ασκληπιείο, το μεγαλύτερο θεραπευτήριο του τότε γνωστού κόσμου. Η Επίδαυρος είναι ένα κέντρο της ανθρωπότητας. Ένα προσκύνημα που θα έπρεπε, νομίζω, ο κάθε σύγχρονος άνθρωπος να κάνει για να καταλάβει από που πηγάζει. Είναι ένας χώρος μαγικός. Εγώ, πριν ακόμα παίξω εκεί -έπαιξα μόλις τελείωσα τη Σχολή του Εθνικού Θεάτρου-, κατά τη διάρκεια των σπουδών μου, τα καλοκαίρια πήγαινα και κοιμόμουνα κάτω από τα δέντρα με ένα sleeping bag έτσι ώστε να βλέπω τις πρόβες και τις παραστάσεις των θιάσων. Η αλήθεια είναι ότι λίγο με ενδιέφεραν οι παραστάσεις, με ενδιέφερε το να βρίσκομαι σε αυτό το χώρο και να βλέπω την θεατρική λειτουργία, την προσπάθεια δηλαδή του ανθρώπου να προσεγγίσει το μαγικό και το αόρατο και το Θείο, μέσα από ένα κείμενο, μέσα από μια κίνηση, μέσα από μια μουσική, σε ένα τόσο ιερό χώρο.

Ποιος είναι ο ρόλος του θεάτρου στις μέρες μας;

Λίγα πράγματα, ανεξάρτητα από τα υλικά αγαθά και από την πολιτική, οικονομική και κοινωνική κατάσταση που βιώνουμε, μπορούν να μας παρηγορήσουν πραγματικά και να μας δείξουν ένα δρόμο ψυχής που μπορεί να μας δυναμώσει σαν ανθρώπους και να μας βοηθήσει να λειτουργήσουμε καλύτερα, τόσο προσωπικά όσο και μέσα στο σύνολο. Ένα από αυτά τα πράγματα είναι το θέατρο. Οι τέχνες ανθούν σε εποχές δύσκολες και οι άνθρωποι βρίσκουν ένα αποκούμπι εκεί, ιερό πολλές φορές, που δεν μπορούν να βρουν ούτε σε μια εφημερίδα, ούτε στο λόγο ενός πολιτικού άρχοντα, ούτε στις αποφάσεις μίας βουλής. Αναγκαζόμαστε να στραφούμε σε άλλα, πιο ουσιαστικά για την ύπαρξή μας πράγματα, όπως είναι η ποίηση, η μουσική, το θέατρο, η ζωγραφική… Όπως είναι μια πραγματική στιγμή, μια βαθιά στιγμή, μια στιγμή αλήθειας μέσα στη μέρα μας. Και το θέατρο μπορεί, μέσα από το μύθο, να μας προσφέρει αυτή τη στιγμή.

Αν το συγκεκριμενοποιήσουμε λίγο περισσότερο, παρακολουθώντας κάποιος τη ‘Σαμία’ τι μπορεί να κερδίσει;

Μπορεί καταρχήν να χαρεί η ψυχή του. Είναι μία παράσταση ολόχαρη, ολόδροση, γεμάτη γούστο και φινέτσα, μέσα σε μια εποχή σκοτεινή, μίζερη, άγουστη και αντιαισθητική. Και μόνο αυτό το γεγονός, κάνει την πράξη του θεάτρου επαναστατική.

‘’Είναι μία παράσταση ολόχαρη, ολόδροση, γεμάτη γούστο και φινέτσα, μέσα σε μια εποχή σκοτεινή, μίζερη, άγουστη και αντιαισθητική. Και μόνο αυτό, κάνει την πράξη του θεάτρου επαναστατική‘’

Πως ορίζεις εσύ την τέχνη;

Είναι ένα βασικό μέρος της ζωής μου από την πρώτη μέρα που γεννήθηκα. Αν σκεφτείς ότι μέσα στο σπίτι που μεγάλωσα είχαμε εργαστήρι ζωγραφικής αντί για σαλόνι, ότι είχαμε σκοτεινό θάλαμο και κινηματογραφική μουβιόλα για μοντάζ, ότι όλα αυτά αποτελούσαν ταυτόχρονα και τα παιδικά μου παιχνίδια, ότι είχαμε μια εξαιρετικά ενημερωμένη δισκοθήκη κλασσικής μουσικής αλλά και της έντεχνης δημιουργίας των δεκαετιών εκείνων, ότι υπήρχαν βιβλία πολύτιμα και σπουδαία γύρω μου τα οποία ποτέ κανένας δεν με υποχρέωσε να ανοίξω αλλά με μία τυχαία κίνηση ως παιδί μπορούσα να δω και να διαβάσω… Αν σκεφτείς και την υπόλοιπη πορεία της ζωής μου που δεν έκανα τίποτε άλλο, είμαι παντελώς άχρηστος σε οτιδήποτε άλλο, τότε θα καταλάβεις ότι δεν μπορώ να σου πω τι είναι τέχνη αλλά τι είναι ζωή.

Μετά τα όσα εκτυλίχθηκαν τον τελευταίο καιρό στην Κύπρο θα τολμούσες να πεις ότι ο κόσμος γύρω σου αλλάζει προς το καλύτερο;

Υποχρεωτικά θα στραφούμε στην ουσία των πραγμάτων, γιατί αν δεν στραφείς εκεί μένεις στα υπόλοιπα τα οποία δεν σου προσφέρουν ούτε λόγο ύπαρξης, ούτε καμιά εμπιστοσύνη προς το συνάνθρωπο, ούτε καμιά υπερηφάνεια για οτιδήποτε. Δεν πιστεύω στην υπερηφάνεια, αλλά τουλάχιστον την αξιοπρέπεια και την ψυχή μας πρέπει τα διατηρήσουμε. Αυτά δεν διατηρούνται αν δεν επιστρέψουμε στην ουσία μας.

Σε ότι αφορά στο Κυπριακό πρόβλημα, πιστεύεις ότι θα φτάσουμε κάποτε σε εκείνο το πνευματικό επίπεδο σαν λαός για να βρούμε μέσα μας τη λύση;

Νομίζω ότι είναι βασική προϋπόθεση. Νομίζω ότι προχωρούμε σαν κοινωνία, αφήνοντας πίσω μας αρκετά πράγματα που θα μας καθιστούσαν επικίνδυνους σε μία πιθανή λύση. Οι ενδοιασμοί οι δικοί μου με το Σχέδιο Ανάν -δεν ήρθα να ψηφίσω αλλά αν ερχόμουν θα ψήφιζα ‘Όχι’ τότε-, δεν ήταν ούτε το πόσο άδικο ήταν, που ήταν, ούτε αποκλειστικά ο φόβος απέναντι στην Τουρκία. Ήταν και ο φόβος του πως εμείς οι ίδιοι θα μπορούσαμε να διαχειριστούμε μια τέτοια κατάσταση, να την αξιοποιήσουμε και να την κάνουμε βιώσιμη. Δεν ήμουν καθόλου σίγουρος, κρίνοντας από τον εαυτό μου πρώτα, ότι είχαμε την ικανότητα να αφήσουμε στην άκρη τα μίση και τα πάθη μας και να μπορέσουμε πραγματικά να συνεργαστούμε. Είχα την αίσθηση ότι έπρεπε πρώτα να αποδείξουμε ότι μπορούμε να είμαστε πολύ καλοί γείτονες και να αποκτήσουμε μια αγάπη ως γείτονες μεταξύ μας και μετά να παντρευτούμε. Ακόμα ισχύει αυτό.

Όλα τα τραγούδια που έχεις γράψει ήταν καθαρά δική σου ανάγκη;

Προφανώς. Δεν μου ζήτησε κάποιος ποτέ ένα τραγούδι με ένα συγκεκριμένο θέμα. Οπότε, ότι έγραψα ήρθε από μόνο του μέσα από τα δικά μου βιώματα, μέσα από τις δικές μου ανάγκες. Πολύ συχνά με ξάφνιασε κιόλας. Πολλές φορές είδα πράγματα για τον εαυτό μου μέσα σε τραγούδια που δεν ήξερα ότι κρύβονται μέσα μου. Είναι ένα εξομολογητήριο το να γράφεις τραγούδια ή αν θέλεις μια ψυχαναλυτική διαδικασία.

Ποιο ήταν το πιο λυτρωτικό πράγμα που βίωσες τα τελευταία χρόνια;

Η θεραπεία ενός από τα παιδιά μου από μία πολύ δύσκολη ασθένεια.

Τι είναι οικογένεια για σένα;

Μια απέραντη χαρά. Αυτό νοιώθω κάθε φορά που τους σκέφτομαι. Όταν επιστρέφω σπίτι είναι μια γιορτή το όλο πράγμα. Μου λείπουν πάρα πολύ αλλά δεν είμαι απών. Τους γράφω πράγματα με σχέδια, με παιχνίδια που πρέπει να συμπληρώσουν ή να λύσουν, με αστεία, με τα νέα μου. Υπάρχει μια συνεχής επαφή.

Ποια χαρά που βίωσες ή που βιώνεις δεν ανταλλάζεται με τίποτα;

Η χαρά της οικογένειας. Το μεγαλύτερο μου όνειρο πάντα ήταν να κάνω οικογένεια. Αν με ρωτούσες 12 χρονών ‘τι θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις’, θα σου έλεγα πατέρας. Ήταν πολύ αστείο τότε, εγώ βέβαια το εννοούσα. Ονειρευόμουν τα μωρά μου από τότε. Ναι μεν μεγάλωσα για να αξιωθώ να κάνω οικογένεια, αλλά τελικά τα κατάφερα και ευτυχώς με ανέχεται.

Ποιων δημιουργών επιλέγεις να ακούς συχνά τη μουσική;

Ακούω περισσότερο κλασσική μουσική και ρεμπέτικα. Από κλασσική μουσική, παλιά πριν τη ‘Ρομαντική Εποχή’ αλλά και σύγχρονη του 20^ου αιώνα, ενώ από ρεμπέτικα οι αγαπημένοι μου είναι ο Βαμβακάρης και ο Τσιτσάνης. Κατά τα άλλα, ακούω πάντα εναλλακτικό ροκ, όχι σε μεγάλες ποσότητες, λίγη jazz και λίγη παραδοσιακή μουσική.

Ξεχωρίζεις κάποιους από την νέα γενιά τραγουδοποιών;

Έχω αγωνία να δω μια νέα γενιά να βγαίνει και να λέει κάτι σημαντικό και ουσιαστικό. Καταλαβαίνω αυτή τη νέα γενιά των μουσικών ότι μέχρι να βρει τα πόδια της μέσα σε ένα κόσμο που δεν στέκει όρθιος θα δυσκολευτεί πολύ, αλλά είμαι σίγουρος ότι θα εμφανιστεί σύντομα και για να επιτρέψει στη γενιά τη δική μου να παλιώσει και να μην θεωρούμαστε νέοι τραγουδοποιοί εγώ ή ο Μάλαμας που είμαστε μεταξύ 43 και 53 χρονών. Έχουμε παράλληλα την ανάγκη να εκφραστούμε μέσα από το λόγο νέων ανθρώπων και νομίζω ότι αυτό θα γίνει. Θα το κάνουν με ένα τρόπο πολύ διαφορετικό από εμάς. Θα βρουν τους τρόπους, μέσα σε μια φτωχή εποχή που δεν υπάρχουν δισκογραφικές εταιρείες για να ηχογραφήσουν και να κάνουν ωραίες παραγωγές. Στην Κύπρο γίνεται εξαιρετική δουλειά. Ε νομίζω θα βγούνε κι άλλα πράγματα και σιγά σιγά θα δημιουργηθεί ένα κύμα.

Υπάρχει σκέψη εκ μέρους σου για ηχογράφηση καινούργιου υλικού;

Έχω πολύ υλικό μαζεμένο, σκόρπιο, πεταμένο σε παλιόχαρτα, κουτιά από τσιγάρα, μέσα στο μυαλό μου, σε κάτι μεταμεσονύχτιες μεθυσμένες ηχογραφήσεις στο κινητό. Πρέπει να τα μαζέψω όλα αυτά, να δω ποιος υπήρξα τα τελευταία χρόνια, από την κυκλοφορία της ‘Νεροποντής’ και έπειτα, δηλαδή, να δω τι έχει καταγράψει από μεριάς μου τούτη η εποχή, να τα οργανώσω σε ένα ενιαίο υλικό και να τα εκδώσω. Όλα αυτά που λέω παίρνουν χρόνο βέβαια και θα πάρει αρκετό καιρό, αλλά ελπίζω ότι μέσα στο 2014 θα κυκλοφορήσει καινούργιος δίσκος.