"Δεν έχω κάτι ιδιαίτερο σε σχέση με άλλους σκηνοθέτες επειδή είμαι εγγονός του Καραγάτση"

Δημοσιεύτηκε στις 11 Μαΐου 2018

Λίγες μέρες πριν την έναρξη της των παραστάσεων της εξαιρετικά επιτυχημένης αθηναϊκής παράστασης "Μεγάλη Χίμαιρα" του Μ. Καραγάτση από το Θέατρο Πορεία, που μετρά ήδη στην Ελλάδα πάνω από 100.000 θεατές και πέντε χρόνια παπαραστάσεων σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου και θεατρική διασκευή του Στρατή Πασχάλη, μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη για το ιδιαίτερο αυτό έργο, την Ελλάδα του χθες και του σήμερα αλλά και για τη δική του σχέση με τον παππού του Καραγάτση που δεν γνώρισε, όμως, ποτέ παρά μόνο μέσα από τις αφηγήσεις της μητέρας και της γιαγιάς τους.

"Η σχέση μου με τον Καραγάτση δεν έχει να κάνει με την σκηνοθεσία. Ενδεχομένως να έχω μία μεγαλύτερη σχέση μαζί του διότι ως DNA έχω κάποια από τα στοιχεία του. Από τις αφηγήσεις της μητέρας μου και της γιαγιάς μου έχω κάποια στοιχεία τα οποία με διευκολύνουν όσο αφορά για το ποιος ήταν αυτός ο άνθρωπος και τι ήθελε να πει. Δεν θεωρώ όμως ότι έχω κάτι το ιδιαίτερο σε σχέση με άλλους σκηνοθέτες επειδή εγώ τυγχάνει να είμαι εγγονός του. Το μυθιστόρημα αυτό άλλωστε είναι ανοιχτό σε πάρα πολλές αναγνώσεις".

Γιατί επιλέξατε τη 'Μεγάλη Χίμαιρα' για να την ανεβάσετε στο θέατρο; Τι σας κέρδισε σε αυτό το έργο;
H επιλογή αυτή έγινε πριν από τέσσερα και βάλε χρόνια. Η απόσταση από το γεγονός είναι μεγάλη και η παράσταση έχει διαγράψει μία πορεία μέσα στον χρόνο έχοντας εξελιχθεί. Η πρώτη πρόταση είχε γίνει στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου στο Γιώργο Λούκο που ήταν τότε ο καλλιτεχνικό διευθυντής του φεστιβάλ. Η πρόταση είχε να κάνει με μία δική μου ξαφνική ιδέα ότι ο Καραγάτσης και τα μυθιστορήματά του ήταν ένα πεδίο το οποίο θα μπορούσε να ενδιαφέρει το φεστιβάλ καθώς δεν είχε γίνει ποτέ κάτι τέτοιο. Η επιλογή του συγκεκριμένου μυθιστορήματος έγινε με βάση τη δική μου σκέψη με βάση τη δημοφιλία του μυθιστορήματος αφού είναι το πιο γνωστό από τα έργα του Καραγάτση. Η επιλογή δεν έγινε με καμία άλλη σκέψη. Εκ των υστέρων τέθηκαν πάρα πολλά ζητήματα τα οποία με αφορούν και σε προσωπικό επίπεδο αλλά αφορούν και γενικά τον κόσμο.

Ποια είναι αυτά τα ζητήματα;
Ένα ζήτημα για παράδειγμα είναι το θέμα του ξένου. Τι σημαίνει ξένος, της αποδοχής του από την ελληνική πραγματικότητα. Παράλληλα, το θέμα της σχέσης της Ελλάδας με τη Δύση και αντίστροφα. Οι αμφισημίες και οι παρανοήσεις που υπάρχουν εκατέρωθεν. Από την άλλη το θέμα της σχέσης καθολικισμού και ορθοδοξίας. Όλα αυτά είναι ζητήματα που τίθενται στο τραπέζι στη 'Μεγάλη Χίμαιρα'. Ταυτόχρονα, όμως, και εγώ είμαι παιδί μεικτής οικογένειας, όπως ακριβώς και η ηρωίδα στη 'Χίμαιρα', που είναι Ιταλίδα από μητέρα και Ελληνίδα από πατέρα. Εμένα ο πατέρας μου είναι Αμερικανός, με ρωσοεβραϊκή καταγωγή και η μητέρα μου Ελληνίδα. Όλα αυτά τα ζητήματα, δημιουργούν ένα τεράστιο ενδιαφέρον. Φαίνεται, όμως, ότι τα όλα αυτά ενδιαφέρουν και το κοινό. Ήδη η παράσταση βρίσκεται στον πέμπτο της χρόνο και είναι μονίμως sold out όπου και να παίζεται.

Πού πιστεύετε ότι οφείλετε η μεγάλη επιτυχία της παράστασης;
Πρέπει να σας πω ότι για μένα τα θέατρα ρεπερτορίου οφείλουν να κρατάνε το ρεπερτόριο τους στις παραστάσεις. Άσχετα αν αυτό είναι τεχνικά δύσκολο στην Ελλάδα ή και αδύνατο διότι δεν έχουμε θιάσους ρεπερτορίου και μόνιμους θιάσους. Οι ηθοποιοί φεύγουν από ένα θέατρο, πηγαίνουν σε ένα άλλο ή σε μία σεζόν μπορεί να παίζουν σε τρία ή τέσσερα έργα. Εμείς έχουμε κατορθώσει με ένα τρόπο να κρατούμε στο ρεπερτόριό μας στις σκηνοθεσίες και να μπορούμε να τις επαναφέρουμε. Αυτό έχει γίνει αρκετές φορές στο Θέατρο Πορεία.

Ο Δημήτρης Τάρλοου εμφανίζεται στην παράσταση ως "ένας άγνωστος"

Πείτε μας και για τη δική σας παρουσία επί σκηνής. Ποιος είναι ο ρόλος σας;
Ο δικός μου ρόλος είναι καθαρά ειρωνικός, με την έννοια ότι μπήκε μέσα στην παράσταση προκειμένου να λειτουργήσει χιπστετικά. Δηλαδή ο σκηνοθέτης, ο οποίος εισβάλει στο δημιούργημά του με ένα πέρασμα το οποίο έχει σημασία για την μοίρα της ηρωίδας. Ο σκηνοθέτης κατά κάποιο τρόπο προδιαγράφει το μέλλον της αλλά ταυτόχρονα και ο συγγραφέας εισβάλει στο μυθιστόρημά του, πράγμα το οποίο ο Καραγάτσης κάνει αρκετά συχνά και επιτυχημένα. Άρα λοιπόν το πέρασμα το οποίο κάνω είναι ο ίδιος ο Καραγάτσης ο οποίος σε μία σκηνή ενός χορού, με κάποιο τρόπο συναντιέται με την πρωταγωνίστρια και προδιαγράφει το μέλλον της. Στο πρόγραμμα το σημειώνω ως 'ένας άγνωστος' διότι έτσι συστήνεται. Μόνο, όταν φεύγει από τη σκηνή συνειδητοποιεί η ηρωίδα ότι συνομιλούσε με τον ίδιο τον συγγραφέα.

Ποιες ήταν οι κατευθυντήριες γραμμές που δώσατε στους ηθοποιούς;
Δεν συνηθίζω να δουλεύω με γραμμές. Η γραμμή ήταν μία. Να αφοσιωθούν σε ένα καινούργιο δημιούργημα και να μην θεοποιούν το μυθιστόρημα. Η τάση των ηθοποιών είναι να διαβάζουν ξανά και ξανά το μυθιστόρημα και να προσπαθούν να είναι πιστοί σε κάτι που νομίζουν εκείνοι ότι είναι το μυθιστόρημα. Αυτό που χρειάζεται στην πραγματικότητα η θεατρική λειτουργία είναι ελευθερία για να ξανακτιστούν οι χαρακτήρες. Την ελευθερία αυτή είχα ανάγκη και εγώ σε σχέση με τις επιταγές της οικογένειας, του θεατρικού κυκλώματος, των κριτικών. Όλο αυτό το πράγμα για μένα δεν λειτουργεί καλά. Θέλω να λειτουργώ απελευθερωμένος και με την φαντασία μου ανοικτή για να μπορώ να δημιουργήσω κάτι το οποίο θα έχει ενδιαφέρον για τον κόσμο.

Ο δικός σας σκηνοθετικός τρόπος, τότε, ποιος είναι;
Ο δικός μου τρόπος να σκηνοθετώ είναι να αφήνω τους ηθοποιούς να αφηγούνται προσωπικές ιστορίες οι οποίες τους φέρνουν πιο κοντά στα πρόσωπα που πρόκειται να υποδυθούν. Έτσι, όλοι οι ηθοποιοί μπήκαν στη διαδικασία να μας πουν πράγματα από τη ζωή τους τα οποία ήταν πολύ ενδιαφέροντα και μας έφεραν πιο κοντά στις επιθυμίες τους, τα πληγώματά τους, τις απορρίψεις, τις σχέσεις τους με τους γονείς τους. Και έτσι υπήρξαν αποκαλυπτικές ερμηνείες, ιδίως όσον αφορά στην Μαρίνα Μπαρέ που ερμηνεύει η Αλεξάνδρα Αϊδίνη η οποία θα έλεγα ότι δημιούργησε μία έκπληξη στο κοινό και στους κριτικούς γιατί πρώτη φορά την έβλεπαν έτσι επί σκηνής. Ο λόγος ήταν διότι δέχθηκε να μας αποκαλύψει κρυφές πλευρές του χαρακτήρα της η οποία εμφανιζόταν πάντα ως ένα πολύ καλό κορίτσι σε αντίθεση με τη 'Χίμαιρα' που είναι αινιγματική, αιχμηρή, σεξουαλικά διαθέσιμη και αυτό έχει μεγάλο ενδιαφέρον.

Και να πούμε πως πρόκειται για μία ηθοποιό που υποδύεται τον ίδιο ρόλο εδώ και πέντε χρόνια.
Με την Αλεξάνδρα πλέον γνωριζόμαστε πολύ καλά. Υπάρχει μία αγάπη χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κάνουμε παρέα. Υπάρχει όμως μία βαθιά κατανόηση μεταξύ μας και αυτό βοηθάει πάρα πολύ στην συνεννόηση έτσι ώστε να μπορούμε να προχωράμε τον ρόλο παρακάτω. Η Αλεξάνδρα είναι μία εργάτρια του θεάτρου, ένα εργαλείο πάρα πολύ καλά στημένο, με ένα ψυχισμό πολύ εύπλαστο, σώμα εξαιρετικά ενδιαφέρον και σπάνιο για την ελληνική θεατρική πραγματικότητα γιατί ενώ είναι λεπτεπίλεπτη, εύθραυστη είναι και εξαιρετικά δυναμική. Τα χέρια της από μόνα τους είναι ένα ξεχωριστό σώμα. Η κίνηση της, η κίνηση των χεριών της, η έκφρασή της είναι σπουδαία και αυτά λείπουν από τους Έλληνες ηθοποιούς. Άρα θα έλεγα πως μέσα στο πέρασμα του χρόνου μάθαμε ο ένας τον άλλον και συνεργαζόμαστε σε ένα πολύ υψηλό επίπεδο.

Πως είναι να σκηνοθετείτε ένα έργο που το έγραψε ο παππούς σας;
Αυτό υπήρχε τον πρώτο καιρό που μπήκα στον χώρο της σκηνοθεσίας ως ένα μικρό άγχος. Δεν υπάρχει κάτι διαφορετικό. Είναι σαν να ρωτάτε ένα ποδοσφαιριστή για το πώς νιώθει την ώρα του αγώνα. Η σχέση μου με τον Καραγάτση δεν έχει να κάνει με την σκηνοθεσία. Ενδεχομένως να έχω μία μεγαλύτερη σχέση μαζί του διότι ως DNA έχω κάποια από τα στοιχεία του. Από τις αφηγήσεις της μητέρας μου και της γιαγιάς μου έχω κάποια στοιχεία τα οποία με διευκολύνουν όσο αφορά για το ποιος ήταν αυτός ο άνθρωπος και τι ήθελε να πει. Δεν θεωρώ όμως ότι έχω κάτι το ιδιαίτερο σε σχέση με άλλους σκηνοθέτες επειδή εγώ τυγχάνει να είμαι εγγονός του. Το μυθιστόρημα αυτό άλλωστε είναι ανοιχτό σε πάρα πολλές αναγνώσεις και κάποιος άλλος σκηνοθέτης ίσως να το προσέγγιζε εντελώς διαφορετικά.

Δεν τον έχετε γνωρίσει αλλά πως σας τον έχουν περιγράψει;
Ένα στοιχείο που μου είπαν πως έχω δικό του είναι η ανάγκη της εντιμότητας. Δηλαδή το ότι δεν είμαι άνθρωπος των δημοσίων σχέσεων, δεν είμαι κάποιος που κάνει εύκολα παραχωρήσεις προκειμένου να κάνει τη δουλίτσα του, δεν συναλλάσσομαι κάτω από το τραπέζι με κανέναν. Όλα αυτά ήταν σίγουρα στοιχεία που είχε έντονα. Όπως επίσης και μία οξυδέρκεια που είχε ότι και να σημαίνει αυτό. Ευτυχώς, δεν έχω κληρονομήσει τις αυπνίες του αλλά την εκρηκτικότητα του χαρακτήρα του νομίζω πως ναι.

Ως εγγονός του Καραγάτση, πότε συνειδητοποιήσατε, τι είναι ο Καραγάτσης;
Αυτό νομίζω πως έρχεται σιγά σιγά ως μία συνειδητοποίηση η οποία εξελίσσεται και μεταλλάσσεται συνεχώς. Μέχρι να συμφιλιωθεί κανείς με κάτι περνάει από στάδια. Υπάρχουν στάδια άρνησης, μερικής αποδοχής, ξανά άρνησης μέχρι να φτάσεις στο επιδιωκόμενο που είναι η συμφιλίωση. Νομίζω, πως η σκηνοθεσία της 'Μεγάλης Χίμαιρας' με βοήθησε σε ένα σημαντικό βαθμό στη συμφιλίωση.

Η σημερινή Ελλάδα πόσο μοιάζει ή διαφέρει με την Ελλάδα της 'Μεγάλης Χίμαιρας';
Δυστυχώς θα έλεγα πως μοιάζει αρκετά ως προς τα αρνητικά της στοιχεία, καθόλου όμως ως προς τα θετικά της. Μέσα στη 'Μεγάλη Χίμαιρα' υπάρχει ναι μεν μία μεγάλη επιφυλακτικότητα των Ελλήνων στο να αποδεχτούν τον ξένο, από την άλλη όμως, υπάρχει και μία εκρηκτική δημιουργικότητα. Εκείνης της εποχής που εκφράζεται μέσω των συγγραφέων, των ποιητών, των μουσικών η οποία έχει πολύ ενδιαφέρον και τη βλέπουμε πάνω στη σκηνή. Βλέπουμε τη Μαρίνα Μπαρέ και τον Μηνά να συνδιαλέγονται με στίχους του Παλαμά για παράδειγμα. Αυτού του είδους η εκρηκτικότητα δεν υπάρχει σήμερα. Ζούμε μία πλήρη παρακμή, όσον αφορά στη δημιουργία. Όσον αφορά όμως στην επιφυλακτικότητα απέναντι στους ξένους, δυστυχώς είναι ακόμη χειρότερα.

Τι νομίζετε θα αφήσει αυτή η παράσταση στον Κύπριο θεατή;
Νομίζω ότι η παράσταση αυτή είναι ανοιχτή σε πολλές προσλήψεις, καθώς είναι κτισμένη με τέτοιος τρόπο ώστε να μπορείς να την αντιληφθείς σε πολλά επίπεδα. Ένας θεατής μπορεί να σκεφτεί και να απολαύσει την παράσταση ως μία τραγωδία ενός επικού τριγώνου, σχεδόν ως μία αρχαιοελληνική τραγωδία μίας γυναίκας που ακολουθεί ένα προδιαγεγραμμένο δρόμο. Δεν είναι τυχαίες οι αναφορές μέσα στο έργο για την Μήδεια. Καθώς υπάρχουν ταυτίσεις της Μαρίνας Μπαρέ με την Μήδεια. Ένας άλλος θεατής όμως μπορεί να κάνει άλλου είδους αναγωγές, καθαρά ψυχολογικές για τη σχέση των ανθρώπων με την οικογένειά τους, τον ρόλο που παίζουν οι γονείς στη διαμόρφωση των παιδιών σε δυτική Ευρώπη και Ελλάδα. Ένας άλλος, μπορείς να το δει από την πλευρά πως είναι η κοινωνία σήμερα σε σχέση με τότε, τι σημαίνει Ελλάδα, τι σημαίνει ελληνικό φως, ελληνικό σκοτάδι και σε τι κατάσταση είναι σήμερα. Δεν είναι απαραίτητο πως όλοι οι θεατές θα φύγουν με την ίδια πρόσληψη. Και αυτό για μένα, είναι μία χαρά και σε αυτό οφείλεται η επιτυχία της παράστασης. Οι παραστάσεις που αφήνουν τεράστια ερωτηματικά και δεν καταλαβαίνεις τι γίνεται επί σκηνής, δεν με αφορούν.

Φωτογραφίες: Ανδρέας Σιμόπουλος

Παραστάσεις 13-17 Μαΐου, Θέατρο Ριάλτο, Λεμεσός, 20.30. Πληρ. 77777745.
Εισιτήρια: €25 / €20 στην ιστοσελίδα www.rialto.com.cy