Jon Fosse: "Η Τέχνη είναι Ειρήνη"

Δημοσιεύτηκε στις 19 Μαρτίου 2024

Το Εκτελεστικό Συμβούλιο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, επέλεξε φέτος για τη συγγραφή του Μηνύματος της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου 2024, τον Νορβηγό συγγραφέα, θεατρικό συγγραφέα και μεταφραστή Jon Fosse (Γιον Φόσε), ο οποίος το 2023 έλαβε το Νόμπελ Λογοτεχνίας «για τα καινοτόμα θεατρικά έργα και την πεζογραφία του που δίνουν φωνή στο ανείπωτο».

Ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου καθιερώθηκε το 1962 από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου (ΔΙΘ), με την έναρξη της σεζόν του «Θεάτρου των Εθνών» στο Παρίσι και με το πρώτο Μήνυμα να γράφεται από τον Ζαν Κοκτώ. Έκτοτε, η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου εορτάζεται στις 27 Μαρτίου από την παγκόσμια θεατρική κοινότητα, εκπροσωπώντας μια ευκαιρία υπενθύμισης της ετερότητας αυτής της καλλιτεχνικής έκφρασης και προώθησης του αντίκτυπου που το θέατρο έχει στις σύγχρονες κοινωνίες.

Το ΔΙΘ τιμά κάθε χρόνο αυτή την παγκόσμια γιορτή, καλώντας μια διεθνώς αναγνωρισμένη προσωπικότητα του θεάτρου για τη συγγραφή του Μηνύματος. Το Μήνυμα μεταφράζεται σε περισσότερες από 20 γλώσσες, δημοσιοποιείται μέσα από το δίκτυο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου και τα Εθνικά του Κέντρα (περισσότερα από 90 Εθνικά Κέντρα και πολλά Συνεργαζόμενα Μέλη) αλλά και θεατρικούς οργανισμούς σε όλο τον κόσμο, διαβάζεται σε όλα τα θέατρα και μεταδίδεται από τα Μ.Μ.Ε σε όλο τον κόσμο.

Από το 1962 έως σήμερα, περισσότερες από 60 σημαντικές προσωπικότητες του θεάτρου συνεισέφεραν με τις σκέψεις τους για το θέατρο, τον πολιτισμό και την ειρήνη μέσω των μηνυμάτων της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου.

Ζαν Κοκτώ, Άρθουρ Μίλλερ, Πήτερ Μπρουκ, Πάμπλο Νερούδα, Ευγένιο Ιονέσκο, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Αριάν Μνουσκίν, Αουγκούστο Μποάλ, Ντάριο Φο, Κριστόφ Βαρλικόφσκι, Ανατόλι Βασίλιεφ, Έλεν Μίρρεν, Πίτερ Σέλλαρς, είναι μόνο μερικοί από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του θεάτρου που έγιναν μέρος των εορτασμών για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου από το 1962 έως σήμερα.

Επίσημοι εορτασμοί της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου 2024

Οι επίσημοι εορτασμοί της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου 2024 θα πραγματοποιηθούν από τις 27 έως τις 29 Μαρτίου 2024 στο Langfang της Κίνας. Η εκδήλωση που συνδιοργανώνεται από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου (ΔΙΘ) και την Κινεζική Ένωση Θεάτρου (China Theatre Association), φιλοξενείται από το Langfang Silk Road International Arts Center με την υποστήριξη του Δήμου Langfang. Οι Εορτασμοί θα επικεντρωθούν στον θετικό κοινωνικό ρόλο των παραστατικών τεχνών για τα άτομα και την κοινωνία γενικότερα, εστιάζοντας στον τρόπο με τον οποίο οι παραστατικές τέχνες προωθούν τον αμοιβαίο σεβασμό και κατανόηση και προάγουν την ειρήνη.

Το τριήμερο των εορτασμών περιλαμβάνει ένα πλούσιο σε εκδηλώσεις πρόγραμμα: συνέδριο, συζητήσεις σε πάνελ, διεξαγωγή εργαστηρίων, παρουσίαση παραστάσεων κι άλλες συναφείς καλλιτεχνικές δραστηριότητες, προσελκύοντας τη συμμετοχή τοπικών και διεθνών επαγγελματιών του θεάτρου καθώς και ένα ευρύ κοινό.

Επαγγελματίες του θεάτρου και εκπρόσωποι Εθνικών Κέντρων του ΔΙΘ από διάφορες χώρες ανά το παγκόσμιο, θα παρευρεθούν ως επίτιμοι εκλεκτοί προσκεκλημένοι στους Εορτασμούς της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου, ανάμεσα στους όποιους και ο Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, Χρίστος Γεωργίου. Κυπριακή συμμετοχή και εκπροσώπηση

Ο Διευθυντής του ΚΚΔΙΘ επιλέγηκε από τους διοργανωτές να είναι ένας εκ των 18 συνολικά εισηγητών που θα παρουσιάσουν εισήγηση στα τρία πάνελ συζητήσεων, συγκεκριμένα συμμετέχοντας στο 2 ο πάνελ συζήτησης υπό τον τίτλο “Theatre: a Poetic Medium Weaving the Tapestry of Diverse Cultures”. Παράλληλα, ο Χρίστος Γεωργίου κλήθηκε από τους διοργανωτές να μοιραστεί τις απόψεις και τις γνώσεις του, αλλά και να τοποθετηθεί ως γενικός συντονιστής του «Διεθνούς Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος» καταθέτοντας τις εμπειρίες του, στο πλαίσιο του στόχου του ΔΙΘ για επανέναρξη του θεσμού -ορόσημο- του ΔΙΘ, του «Θεάτρου των Εθνών» (Theatre of Nations), που με επιτυχία πραγματοποιείτο από το 1957 έως το 2008.

Η κυπριακή συμμετοχή και εκπροσώπηση στους επίσημους εορτασμούς στο Langfang της Κίνας, πραγματοποιείται με τη στήριξη του Υφυπουργείου Πολιτισμού μέσω του Προγράμματος «Πολιτισμός» (2024).

Μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου – 27 Μαρτίου 2024
Συγγραφέας Μηνύματος: Jon FOSSE, Νορβηγία Συγγραφέας, θεατρικός συγγραφέας

Μετάφραση στα ελληνικά από την αγγλική μετάφραση του νορβηγικού πρωτοτύπου

Η Τέχνη είναι Ειρήνη

Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και ταυτόχρονα μοιάζει με όλους τους άλλους ανθρώπους. Η ορατή, εξωτερική μας εμφάνιση είναι διαφορετική από όλων των άλλων φυσικά, αλλά υπάρχει επίσης κάτι μέσα στον καθένα από εμάς, που ανήκει μόνο σε αυτό το άτομο - που είναι μόνο αυτό το άτομο. Θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε το πνεύμα του ή την ψυχή του. Ή αλλιώς, μπορούμε να αποφασίσουμε να μην το χαρακτηρίσουμε καθόλου με λέξεις, απλά να το αφήσουμε ήσυχο.

Αλλά ενώ όλοι μας είμαστε διαφορετικοί μεταξύ μας, είμαστε και όμοιοι. Οι άνθρωποι από κάθε μέρος του κόσμου είναι θεμελιωδώς παρόμοιοι, ανεξάρτητα από τη γλώσσα που μιλάμε, το χρώμα του δέρματός μας, το χρώμα των μαλλιών μας. Αυτό μπορεί να είναι κάπως παράδοξο: ότι είμαστε εντελώς όμοιοι και ταυτόχρονα εντελώς ανόμοιοι. Ίσως ο άνθρωπος να είναι εγγενώς παράδοξος, με τη γεφύρωση του σώματος και της ψυχής μας περιλαμβάνουμε τόσο την πιο γήινη, απτή ύπαρξη όσο και κάτι που υπερβαίνει αυτά τα υλικά, επίγεια όρια.

Η τέχνη, η καλή τέχνη, καταφέρνει με τον υπέροχο τρόπο της να συνδυάζει το εντελώς μοναδικό με το καθολικό. Μας επιτρέπει να κατανοήσουμε το διαφορετικό -το ξένο, θα μπορούσαμε να πούμε- ως καθολικό. Με αυτόν τον τρόπο, η τέχνη σπάει τα όρια μεταξύ γλωσσών, γεωγραφικών περιοχών, χωρών. Συγκεντρώνει όχι μόνο τις ατομικές ιδιότητες του καθενός, αλλά και με μια άλλη έννοια, τα ατομικά χαρακτηριστικά κάθε ομάδας ανθρώπων, για παράδειγμα κάθε έθνους. Η τέχνη το κάνει αυτό όχι ισοπεδώνοντας τις διαφορές και κάνοντας τα πάντα ίδια, αλλά αντίθετα, δείχνοντάς μας τι είναι διαφορετικό από εμάς, άλλο ή ξένο. Κάθε σπουδαία τέχνη περιέχει ακριβώς αυτό: κάτι ξένο, κάτι που δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως κι όμως ταυτόχρονα το κατανοούμε κατά κάποιον τρόπο. Περιέχει ένα μυστήριο, ας πούμε.

Κάτι που μας γοητεύει και έτσι μας ωθεί πέρα από τα όριά μας και με αυτόν τον τρόπο δημιουργεί την υπέρβαση που κάθε τέχνη πρέπει και να περιέχει μέσα της και να μας οδηγεί σ’ αυτήν. Δεν γνωρίζω καλύτερο τρόπο για να φέρει κανείς κοντά τα αντίθετα. Αυτή είναι η ακριβώς αντίστροφη προσέγγιση από εκείνη των βίαιων συγκρούσεων που βλέπουμε τόσο πολύ συχνά στον κόσμο, οι οποίες υποκύπτουν στον καταστροφικό πειρασμό να εξοντώσουν οτιδήποτε ξένο, οτιδήποτε μοναδικό και διαφορετικό, συχνά χρησιμοποιώντας τις πιο απάνθρωπες εφευρέσεις που έχει θέσει στη διάθεσή μας η τεχνολογία. Υπάρχει τρομοκρατία στον κόσμο. Υπάρχει πόλεμος. Διότι οι άνθρωποι έχουν και μια ζωώδη πλευρά που καθοδηγείται από το ένστικτο να βιώνουν το άλλο, το ξένο, ως απειλή για τη δική τους ύπαρξη και όχι ως ένα συναρπαστικό μυστήριο.

Έτσι εξαφανίζεται η μοναδικότητα -οι διαφορές που όλοι μπορούμε να δούμε-, αφήνοντας πίσω μια συλλογική ομοιομορφία, όπου οτιδήποτε διαφορετικό αποτελεί απειλή που πρέπει να εξαλειφθεί. Αυτό που φαίνεται από έξω ως διαφορά, για παράδειγμα στη θρησκεία ή στην πολιτική ιδεολογία, γίνεται κάτι που πρέπει να κατατροπωθεί και να καταστραφεί.

Ο πόλεμος είναι η μάχη ενάντια σε αυτό που βρίσκεται βαθιά μέσα σε όλους μας: το κάτι μοναδικό. Και είναι επίσης μια μάχη ενάντια στην τέχνη, ενάντια σε αυτό που βρίσκεται βαθιά μέσα σε κάθε τέχνη. Μίλησα εδώ για την τέχνη γενικά, όχι για το θέατρο ή τη θεατρική γραφή ειδικότερα, αλλά αυτό συμβαίνει επειδή, όπως είπα, όλη η καλή τέχνη, κατά βάθος, περιστρέφεται γύρω από το ίδιο πράγμα: παίρνει το εντελώς μοναδικό, το εντελώς συγκεκριμένο, και το καθιστά καθολικό.

Ενώνει το ιδιαίτερο με το καθολικό μέσω της καλλιτεχνικής του έκφρασης: δεν εξαλείφει την ιδιαιτερότητά του, αλλά την τονίζει, αφήνοντας το ξένο και το άγνωστο να λάμψει ξεκάθαρα. Ο πόλεμος και η τέχνη είναι αντίθετα, όπως ακριβώς ο πόλεμος και η ειρήνη είναι αντίθετα - είναι τόσο απλό. Η τέχνη είναι ειρήνη.

Μετάφραση στα ελληνικά από την αγγλική μετάφραση του νορβηγικού πρωτοτύπου: Γιόλα Κλείτου για το Κυπριακό Κέντρο Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου (ΚΚΔΙΘ) 2